5-3-2 niet de oplossing voor Oranje

Afgelopen vrijdag was er weer eens interlandvoetbal. Ruim vier maanden na de 2-3 overwinning op Wales mocht het Oranje van bondscoach Danny Blind aantreden tegen Frankrijk. Op de dag na het overlijden van Johan Cruijff deed Oranje dit in een 5-3-2 formatie. Dit pakte tegen Frankrijk echter totaal verkeerd uit. Waar ging het mis? En is 5-3-2 wel de oplossing voor dit Oranje?

Verkeerde uitvoering

Wat in de eerste helft wel duidelijk werd, is dat de spelers van Oranje totaal geen idee hebben hoe ze deze 5-3-2 moeten uitvoeren. Deels is dit te wijten aan Danny Blind die, zo lijkt het van buitenaf, zijn spelers onvoldoende heeft kunnen voorbereiden om dit systeem te spelen. Anderzijds heeft een coach van Oranje weinig tijd om zijn spelers te laten wennen aan een systeem dat bijna geen enkele Oranje-international gewend is om te spelen.
Desondanks is het wel Danny Blind die er voor kiest om 5-3-2 te spelen. Aangezien hij de hoofdverantwoordelijke is kan je het hem zeker aanrekenen dat Oranje een parodie op een verdedigende formatie ten tonele bracht. De gaten die dikwijls tussen de linies te zien waren, zijn schrikbarend.
Bekijk onderstaande spelsituatie maar eens. Oranje is net op 0-2 achterstand gekomen en de rechtsback, Joël Veltman heeft de bal. Hij heeft echt geen enkele afspeelmogelijkheid naar voren, terwijl er op het middenveld (de rode cirkel) een gapend gat waarneembaar is. Een Clasie of een Sneijder hadden in dit geval uit de dekking weg moeten lopen en zich aan moeten bieden. Klaassen had op zijn beurt naar rechts uit moeten wijken om ruimte te creëren of zichzelf aan te bieden. Veltman heeft echter geen enkele voorwaartse optie en zal de bal achterwaarts spelen.

Zo’n achttien seconden laten is Veltman opnieuw aan de bal, en weer is er in geen velden of wegen een aanspeelpunt beschikbaar. Sterker nog, in een straal van vijftien-twintig meter is er geen enkele medespeler te vinden. Zowel Klaassen als De Jong blijven in hun positie staan in plaats van zich aan te bieden, waar wel degelijk mogelijkheden voor waren.

Het spel in balbezit van de kant van Oranje was echt zeer pover te noemen. In balbezit werd het bekende Nederlandse spelletje gespeeld. De bal werd van links naar rechts en van rechts links gepasst met Clasie veelal als controleur die de bal risicoloos terug schoof naar één van de centrale verdedigers. Klaassen stond veelal te diep, waardoor hij moeilijk te bereiken was en Clasie hem ook historisch weinig kon aanspelen. Dat Clasie zowel Klaassen als Sneijder/Bazoer amper heeft kunnen aanspelen zegt eigenlijk genoeg over het spel in balbezit van Oranje.
Ook wanneer de tegenstander in balbezit is, weten de spelers van het Nederlands Elftal niet wat er exact van ze verwacht wordt. Zo stond Klaassen regelmatig veel te diep/hoog waardoor Clasie en Sneijder (later Bazoer) kwamen te zwemmen op het middenveld. De Fransen gingen hier uitstekend mee om en liepen zich constant slim tussen de linies vrij.

In bovenstaande spelsituatie heeft de Franse verdediging de bal. Oranje besluit relatief hoog te staan om Frankrijk onder druk te zetten. Dit wordt echter totaal niet op slimme en collectieve manier gedaan. Let op de vogelvrije nummer veertien van Frankrijk, Blaise Matuidi. De controlerende middenvelder van Frankrijk heeft in een straal van pak-m-beet vijf á zes meter geen enkele tegenstander. In dit geval kan Klaassen zich dieper laten uitzakken, of had Clasie moeten door dekken. Promes had in dit geval kunnen doorschuiven richting de man in balbezit.

Goed, Matuidi zou in theorie daar vogelvrij de bal aan mogen nemen, niet per se de gevaarlijkste speler om daar in balbezit te laten komen. Echter, nog geen tien seconden later is het Dimitri Payet die zich iets laat inzakken. De aanvaller van West Ham komt terecht in één grote leemte op het Franse middenveld, geen enkele Oranje international in de buurt. Veltman had hier natuurlijk door moeten dekken, maar lijkt geen idee te hebben wat hij in deze situatie moet doen. Wat tevens duidelijk is te zien, is dat Frankrijk door één voorwaartse pass het voor elkaar krijgt dat alle spelers van Oranje hem in de achteruit zetten.

Gebrek aan kwaliteit

Het moge duidelijk zijn dat Oranje bij balverlies totaal niet goed staat. Dat heeft deels te maken met het 5-3-2 systeem wat voor velen nog geen bekende formatie is. Anderzijds is het ook een gebrek aan kwaliteit.
Als we het 5-3-2 systeem even los laten en tot ver in de tweede helft de draad oppakken, kort voor tijd. Oranje is net tegen de verhouding in, toch knap op 2-2 gekomen en de Fransen trappen af. De bal komt na wat omzwervingen via de kluts terecht bij Payet, die zich in onderstaande situatie bevindt. Laat de volgende situatie gerust even op u inwerken en bedenk dat Payet uiteindelijk een eenvoudig pass kan geven:

Enkele fracties van seconden later kan hij eenvoudig de pass op Martial geven die waarschijnlijk in zijn gehele profcarrière nog nooit van zoveel vrijheid heeft genoten. Vervolgens is geen enkele van de vier Oranjeverdedigers in staat om goed mee te lopen met Matuidi die Cillessen daarna op eenvoudige wijze weet te passeren.

Het stuitende aan deze hele situatie is dat Frankrijk even echt aanzet, een ondertalsituatie heeft en toch relatief eenvoudig gevaar weet te stichten. Deze 2-3 is echt een mooi voorbeeld over hoe het Nederlands Elftal regelmatig stond te verdedigen, of beter gezegd: niet verdedigde. Het komt kwaliteit te kort, er zit geen lijn in het spel en verdedigend is het zeer broos. Of je nu wel of niet 5-3-2 speelt.

5-3-2 maar weinig succesvol

De gedachte ‘meer verdedigers’ -> ‘verdedigend beter’ gaat natuurlijk totaal niet op. Dit huidige Oranje is daar het levende voorbeeld van. Door het succesvolle WK van amper twee jaar geleden lijkt de tendens te zijn ontstaan dat het 5-3-2 systeem voor het Nederlands Elftal wel eens de oplossing zou kunnen zijn voor het kwaliteitsgebrek dat we toch hebben.
Toch valt dit allemaal wel mee. Op het WK begonnen we tegen Spanje in deze formatie, maar werden we in de eerste helft van het kastje naar de muur gespeeld. Door een wereldgoal net voor rust van Robin van Persie en een tweede helft waarin iedere aanval ineens doel trof boekten we een memorabele overwinning. De 5-3-2 was misschien 45 minuten succesvol, maar over de 5-1 overwinning te danken is aan 5-3-2? Ik denk het niet.
Vervolgens speelden we tegen Australië opnieuw 5-3-2. Opnieuw liep het in de eerste helft voor geen meter en was Australië zelfs de bovenliggende partij. De tweede helft werd er overgeschakeld naar 4-3-3 en werd de overwinning alsnog veilig gesteld.
Tegen Chili traden we opnieuw aan met 5-3-2, Nederland won knap met 2-0 van de sterke Zuid-Amerikanen. Tegen Mexico, een land met toch minder kwaliteit dan Oranje kwamen we goed weg door goals in de laatste minuten en hadden we geluk dat we niet uitgeschakeld waren. In de kwartfinale tegen het zwakker geachte Costa Rica kwamen we niet verder dan 0-0, terwijl we ook tegen Argentinië in de halve finale alleen figurant waren. De wedstrijd om de derde en vierde plek was goed, en in opnieuw de 5-3-2 formatie. Maar we moeten niet vergeten dat we speelden tegen elf gedesillusioneerde Brazilianen.
Al met al heeft Oranje op het WK misschien 180/225 minuten echt goed kunnen acteren in een 5-3-2. Op een WK is dat natuurlijk prima, zoveel duels speel je niet en Louis van Gaal heeft achteraf gewoon de juiste keuzes gemaakt. Toch moeten we het 5-3-2 systeem niet verheerlijken, want in mijn ogen is het absoluut niet de heilige graal.
Na het WK en voor het afgelopen duel tegen Frankrijk, speelde Oranje nog één keer in een 5-3-2 formatie. Dit was voor de kwalificatie voor het EK in Frankrijk, uit tegen Tsjechië. Oranje leverde een wanprestatie en verloor uiteindelijk terecht met 2-1.

Op zoek naar vastigheden

Bondscoach Danny Blind heeft al aangegeven dat hij toe wilt naar een situatie waarin zijn ploeg eigenlijk twee systemen kan spelen:

1. Tegen een sterkere tegenstander 5-3-2
2. Tegen een mindere tegenstander 4-3-3

Op zich is dit natuurlijk een ideale situatie. Een team meerdere systemen eigen laten maken is goed en maakt je flexibel en minder voorspelbaar. Louis van Gaal opteerde er voor en ook de grote Pep Guardiola is idolaat van het kunnen spelen van meerdere systemen, het liefst in één wedstrijd. De grote kracht van Guardiola en in mindere mate ook Louis van Gaal is dat zij de spelers hebben en hadden om dit uit te voeren. Spelers zijn multidisciplinair, kunnen op meerdere posities uit de voeten en hebben de tijd gehad om deze systemen bij hun spelers erin te slijpen.
Blind heeft deze luxe vooralsnog niet. Hij heeft een gebrek aan kwaliteit in zijn spelersgroep, hij heeft geen spelers die wereldtop zijn, hij heeft niet veel spelers die op meerdere posities kunnen spelen en hij heeft op dit moment niet de tijd om een dergelijk systeem erin te slijpen.
Wat moet hij dan? Zonder een spelers als Robben of een in vorm zijnde Depay lijkt een 5-3-2 systeem niet te gaan werken. De instabiliteit achterin wordt niet opgevangen door een middenveld/aanval die een wedstrijd uit het niets kans beslissen. Blind doet er misschien goed aan om een systeem te hanteren (bijvoorbeeld 4-3-3 of 4-2-3-1), waarin de spelers meer handvatten en houvast hebben.
Vooralsnog is de 5-3-2, met de huidige beschikbare spelers in ieder geval geen succes gebleken. Deze onzekere selectie, welke absolute kwaliteit lijkt te ontberen heeft baat bij stabiliteit. De stabiliteit die Johan Cruijff ons Nederlands voetbal heeft gebracht: een systeem met vier verdedigers. En zoals Johan dikwijls liet doorschemeren: 4-3-3 hoeft niet altijd aanvallend te zijn: “wat sommige mensen niet weten, is dat mijn visie regelmatig een verdedigende insteek heeft”.
Noot: gebruikte wedstrijdbeelden via SBS6.