Analyse: Ajax laat na sterke machtspositie te creëren

In deze serie over Ajax analyseren wij de bestuurlijke beslissingen van de afgelopen jaren, de ideale samenstelling van de selectie, het transferbeleid en tot slot de huidige selectie. In het eerste deel trappen wij af met een analyse hoe het zover heeft kunnen komen dat Ajax al drie seizoenen op rij geen kampioen meer is geworden.

Deel 1 – ‘Het geld hoort op het veld’

Na de knappe kampioenschappen van AZ en FC Twente pakte Ajax in het seizoen 2010/2011 eindelijk ‘die derde ster’ door op de slotdag in een onderling duel FC Twente te verslaan. Het bleek het begin van een succesvolle periode, want Ajax werd ook in de drie daaropvolgende seizoenen kampioen van Nederland.

Prijzengeld

Het seizoen 2010/2011 was ook het eerste jaar sinds lange tijd dat Ajax eindelijk weer het hoofdtoernooi van de Champions League wist te bereiken. In dit seizoen moest Ajax het bedrag uit de zogeheten ‘marketpool’ nog delen met FC Twente, maar in de drie daaropvolgende jaren incasseerde Ajax wel de volle mep doordat de andere ploegen uit de Eredivisie zich niet voor het hoofdtoernooi wisten te plaatsen.
In totaal leverden deze vier Champions League deelnames door start- en winstpremies + marketpool maar liefst €70,6 miljoen op volgens de jaarlijkse rapportages van de UEFA. Daarnaast incasseerde Ajax in deze periode ook nog bijna €1,8 miljoen via de Europa League. Volgens de rapportages van de UEFA verdiende PSV in deze tijdsspanne in de Europa League €11,7 miljoen aan start- en winstpremies + marketpool en Feyenoord niks. Deze bedragen zijn lager dan de werkelijkheid, aangezien de teller in de rapportages pas vanaf het bereiken van de groepsfase Europa League begint te lopen.
Verder verdienden de clubs nog behoorlijk veel geld aan wedstrijdrecettes. Ook later in het artikel worden de voor ons onbekende wedstrijdrecettes niet in de bedragen meegenomen.

Transferbalans

Volgens transfermarkt.nl verdiende Ajax in deze periode verreweg het meeste geld aan transfers. Zo was de totale transferbalans (inkomsten via transfers – uitgaven via transfers) van Ajax maar liefst €68,7 miljoen. Ter vergelijking was de transferbalans van Feyenoord €14,3 miljoen en die van PSV slechts €8,5 miljoen.
Kanttekening bij deze cijfers is dat ze niet altijd exact kloppen, doordat clubs geregeld niet alle details van een transfer openbaar maken. Desalniettemin, zijn deze bedragen in ieder geval behoorlijk goede schattingen van de werkelijkheid.

Machtspositie

Ondanks dat Ajax vier seizoenen op rij ontzettend veel meer geld binnen kreeg dan de concurrentie, is men er in Amsterdam toch niet in geslaagd om een sterke machtspositie te creëren waarin er naar totale dominantie binnen Nederland toegewerkt kon worden. Sterker nog, Ajax is sindsdien al drie jaar lang niet meer kampioen geworden en dit komt niet eens zozeer door de rol van geluk bij de andere teams. Ajax beschikte namelijk al die seizoenen over een gelijkwaardige of minder sterke selectie dan PSV of Feyenoord.
Ajax had naar die totale dominantie kunnen groeien als er in de voorgaande jaren flink doch verstandig geïnvesteerd was in de selectie. Op die manier had men er voor kunnen zorgen dat Ajax hoogstwaarschijnlijk kampioen was blijven worden, de daarmee gepaard gaande Champions League miljoenen was blijven binnen harken en voor flinke winst had kunnen blijven verkopen op de transfermarkt. Dan was Ajax in het seizoen 2014/2015 misschien alsnog geen kampioen geworden door het extreem goede jaar van PSV, maar dan had men zich wellicht via de play-offronde toch gekwalificeerd voor de poulefase Champions League en was Ajax in de twee seizoenen daarna wel weer ‘gewoon’ kampioen geworden.

Zomer 2014

In het seizoen 2013/2014 werd Ajax kampioen met slechts 71 punten. Een puntenaantal waarvan men had moeten concluderen dat het te weinig was en Ajax het volgende seizoen dus moest verbeteren om wederom een goede kans te maken op het kampioenschap. Vervolgens verkocht Ajax de zeer belangrijke spelers Daley Blind en Siem de Jong en haalde men daar Richairo Zivkovic, Daley Sinkgraven, Nick Viergever en Diederik Boer voor terug. Daarnaast werden Niki Zimling en Arkadiusz Milik gehuurd.
Van deze spelers had enkel Nick Viergever een acceptabel huidig niveau (Zivkovic, Sinkgraven en Milik hadden natuurlijk wel flinke potentie), maar die werd vervolgens op het middenveld geposteerd. Al met al dus een transferperiode waarin Ajax fors in de kwaliteit van het basisteam inboette, terwijl het zich juist had moeten versterken.

Pijnlijke gevolgen

Voor de spanning van de Nederlandse competitie bleek deze transferperiode dan ook behoorlijk cruciaal. PSV versterkte zich destijds wel aanzienlijk met de aankoop van Luuk de Jong en het huren van Andrés Guardado. Inmiddels zijn we twee kampioenschappen van PSV verder, heeft PSV ongeveer €63,5 miljoen verdiend aan hun Champions en Europa League deelnames en verdienden de Eindhovenaren €47,8 miljoen op de transfermarkt.
Daarnaast profiteerde PSV mogelijk van bijkomende effecten als een toename in de verkoop van seizoenkaarten, merchandising of verbeterde sponsordeals.

Door het kampioenschap in het seizoen 2013/2014 boerde Ajax in het seizoen 2014/2015 zowel in Europa als op de transfermarkt nog aanzienlijk. Dit in tegenstelling tot het seizoen 2015/2016. Afgelopen seizoen was daarentegen voor Ajax financieel wel weer een ijzersterk jaar door onder andere de verkoop van Arkadiusz Milik en het bereiken van de Europa League finale.
Echter blijkt uit het verdiende bedrag in Europa eens te meer dat meedoen aan het ‘miljoenenbal’ financieel belangrijker is geworden dan ook écht presteren. Ondanks dat PSV met slechts twee punten roemloos werd uitgeschakeld in de Champions League, ontving het meer dan het dubbele aan start- en winstpremies + marketpool dan Ajax ontving voor de hele Europa League campagne.

In tegenstelling tot PSV verdiende Feyenoord ook in de afgelopen drie seizoenen een stuk minder geld aan transfers en Europees voetbal dan Ajax. Echter verdiende Feyenoord in deze periode wel aanzienlijk meer geld dan in de vier voorgaande seizoenen. Ondanks dat Feyenoord de afgelopen seizoenen dus een stuk minder inkomsten en een stuk lagere begroting had, werden ze afgelopen seizoen toch kampioen. Een zeer knappe prestatie, die echter niet los gezien kan worden van falend beleid aan de kant van Ajax.
Doordat de nummer twee van Nederland zich zelden via de voorronde voor het hoofdtoernooi van de Champions League weet te plaatsen (zoals Ajax ook dit jaar weer niet lukte) was kampioen worden zeer cruciaal. Dit betekent namelijk het verschil tussen zelf misschien wel €30 miljoen pakken of het door de concurrent gepakt zien worden.
Naast dat Feyenoord ontzettend naar het kampioenschap snakte, lijkt het dan ook cruciaal voor de titelkansen van Feyenoord in de komende seizoenen. Zeker ook omdat de kampioen van dit seizoen zich niet meer automatisch zal plaatsen voor het hoofdtoernooi, waardoor afgelopen seizoen mogelijk de laatste grote kans voor Feyenoord was om de financiële achterstand op Ajax en PSV te verkleinen.

Conclusie

Ajax heeft in de afgelopen zeven seizoenen ontzettend veel geld verdiend aan transfers en Europees voetbal. Echter is er stelselmatig nagelaten om voldoende hiervan te herinvesteren in de selectie. Met als gevolg dat het eigen vermogen en de liquide middelen van Ajax gigantisch zijn toegenomen, maar de gewenste kampioenschappen zijn uitgebleven.

Ajax lijkt zichzelf dan ook lelijk in de vingers gesneden te hebben. Naast dat aankopen voor sportief succes konden zorgen, hadden ze de financiële positie van Ajax juist ook nog meer kunnen versterken. De aankoop van een speler is immers een investering en geen ‘weggegooid geld’. Sterker nog, in de huidige ontplofte transfermarkt zijn de ploegen die de afgelopen jaren al goed geïnvesteerd hebben spekkoper. Daarnaast zijn de Champions League miljoenen een ontzettend fraaie beloning voor een kampioenschap.
Waarom Ajax dan ook zo ontzettend veel geld aan het oppotten is, is mij een raadsel. Johan Cruijff sprak ooit de fameuze woorden: “ik heb nog nooit een zak geld een goal zien scoren”. Hiermee bedoelde hij dat het onzin is dat Ajax op het veld nooit meer tegen het ‘grote geld’ zou kunnen opboksen, maar deze uitspraak is denk ik tevens de perfecte verklaring voor de teleurstellende prestaties in de afgelopen jaren. Oftewel, het geld hoort op het veld!