Hoe AZ dynamisch wil aanvallen, maar verdedigend steken laat vallen.

Vorig seizoen was AZ volgens veel kenners de leukst voetballende ploeg van Nederland. De ploeg vermaakte de fans met dynamisch, aanvallend voetbal.
Deze lijn wil AZ dit seizoen doortrekken: via goed voetbal de top drie bestoken. Dit lukt de Alkmaarders nog niet helemaal.
Wij waren nieuwsgierig, want hoe komt dit? Een analyse van het spel van AZ dit seizoen.

Vorig seizoen vs. dit seizoen

De missie van AZ is om structureel aan te sluiten bij de top drie van Nederland.
Dit wil de club doen door veel te investeren in de eigen jeugd, door innovatief te zijn en slim te zijn op de transfermarkt.
Vorig seizoen werd voor het eerst de vruchten geplukt van dit beleid. AZ werd derde achter PSV en Ajax. Bovendien wist het team de bekerfinale te behalen, die uiteindelijk verloren werd.
In tegenstelling tot vorig seizoen, verloopt het dit seizoen minder goed. Het team van John van de Brom liep een ticket voor de Europa League mis, terwijl het ook minder punten heeft dan vorig seizoen.

Seizoen 2018/2019

AZ moet het dit seizoen doen zonder de sterspelers van vorig seizoen: Jahanbakhsh en Weghorst. Johnsen en Gudmundsson moeten op termijn de twee aanvallers doen vergeten, terwijl ook Stengs op de weg terug is.
De voornaamste blikvanger bij AZ dit seizoen is Oussama Idrissi. Met vijf doelpunten is Idrissi de topscorer van de selectie. Bovendien heeft hij het hoogste aantal succesvolle dribbels van de Eredivisie.

Verder vallen de goede statistieken van Teun Koopmeiners op. Zo staat de middenvelder hoog op de ranglijst van spelers met de meest (succesvolle) passes in de Eredivisie.
Bovendien heeft Koopmeiners 1108 balcontacten tot nu toe (ongeveer 85 balcontacten per wedstrijd).

Aanvallen

Ook dit seizoen valt bij AZ het dynamische aanvalsspel op. Spelers zijn constant in beweging en wisselen regelmatig van positie om zo de tegenstander uit elkaar te trekken.
De voornaamste dingen die opvallen aan het aanvalsspel van AZ:
1. Wisselwerking tussen de back en de buitenspeler
Binnen het aanvalsspel van AZ krijgen de backs alle ruimte om op te komen. Hierdoor ontstaat er een constante wisselwerking tussen de back en de buitenspeler, waarbij moet worden afgestemd wie het veld breed houdt en wie opduikt in de half space of de as van het veld.
Dit doen de Alkmaarders om 1 tegen 1 situaties te creëren op de flank.
Buitenspeler breed, back in de half space
De eerste variant is dat de buitenspeler breed aan de zijlijn staat, terwijl de back opduikt in de half-space. Op dit moment moet de back een keuze maken die afhangt van de veldbezetting van de tegenstander. Optie 1 is blijven staan in de half-space, om zo te fungeren als extra middenvelder. Optie 2 is diepgaan vanuit de half-space.

Ook de buitenspeler krijgt door deze veldbezetting een aantal opties. Als de back in de half-space blijft staan om als extra middenvelder te fungeren, kan de buitenspeler er voor kiezen om de 1 tegen 1 op te zoeken, of de bal naar de as te spelen waar de ploeg een overtal heeft.
Op het moment dat de back diep gaat vanuit de half-space, heeft de buitenspeler opnieuw twee keuzes. Zo kan hij ervoor kiezen om de back in de diepte te bedienen, of om een dribbel in te zetten richting de as van het veld.
Back breed, buitenspeler in de half space
De tweede variant is dat de back zorgt voor de breedte in het spel, terwijl de buitenspeler zich positioneert in de half space. Bij deze variant komen dezelfde opties en keuzes weer aan de orde, alleen zijn de rollen nu omgedraaid.

Overlappende back
Ook een veel voorkomende variant bij AZ is de overlappende back. In dit geval ontvangt de buitenspeler de bal als hij breed staat.
Na het ontvangen van de bal, dribbelt de buitenspeler naar binnen toe, zodat de back ruimte heeft voor de overlap.

2. Positiewisselingen / in positie komen vanuit beweging
Bij AZ wordt niet vastgehouden aan vaste posities. De spelers proberen constant, vanuit beweging, in posities te komen van waar ze gevaar kunnen gaan stichten.
Hierdoor komt het regelmatig voor dat buitenspelers in de as op duiken, middenvelders breed staan en spitsen die de hoek in duiken.

3. Koopmeiners
Tot slot valt bij het aanvalsspel van de Alkmaarders de rol van Koopmeiners op. De middenvelder blijft niet altijd vanuit de as spelen.
Op het moment dat linksachter Ouwejan de diepte zoekt, laat Koopmeiners zich regelmatig uitzakken naar de linkerkant van het veld. Hierdoor komt AZ van achteruit in een soort 3+1 formatie te staan.
De drie achtersten zijn dan de twee centrale verdedigers en Koopmeiners, met Midtsjø daar vlak voor.

De lage en de teruggetrokken voorzet zijn nog steeds twee van de belangrijkste manieren om tot scoren te komen voor AZ.
Zeven van de tweeëntwintig doelpunten kwamen voort uit een lage of een teruggetrokken voorzet.

Verdedigen

Waar de ploeg meer scoort dan vorig seizoen, krijgt het aan de andere kant meer tegendoelpunten te verwerken. Ook uit de statistieken van het aantal tegenschoten wordt duidelijk dat AZ te veel weggeeft.

Als AZ de bal niet heeft, willen ze de bal graag zo snel mogelijk veroveren. De ploeg zet de tegenstander dan ook vroeg op de eigen helft vast. AZ heeft twee varianten om de tegenstander vroeg onder druk te zetten.
Buitenspeler stapt door op de centrale verdediger
De eerste manier is dat een van de twee buitenspelers doorstapt op de centrale verdediger.
Bij deze variant kiest de spits een van de twee centrale verdedigers uit om onder druk te zetten. Op dat moment loert de buitenspeler aan de andere kant op de bal naar de centrale verdediger die vrij staat. Als deze bal onderweg is, stapt de buitenspeler door.

Doordat de buitenspeler door is gestapt op de centrale verdediger, is in principe de back van de tegenstander vrij. Dit lost AZ op door “back op back” te spelen. Dit houdt in dat op dit soort momenten, de backs van AZ doorstappen op de back van de tegenstander.

Nummer tien stapt door op de centrale verdediger
De tweede manier houdt in dat de nummer 10 van AZ door stapt naar een van de twee centrale verdedigers. De spits zet in eerst instantie de ene centrale verdediger onder druk, waarbij de nummer 10 loert op de bal naar de andere centrale verdediger.
Als deze bal onderweg is, stapt de nummer 10 door. Bij dit doorstappen zet de nummer 10 de passlijn naar zijn directe tegenstander dicht.

Wat dit seizoen opvalt bij het drukzetten van AZ is dat er een vertwijfeling lijkt te zijn in het team. Waar de voorhoede en het middenveld hoog op het veld drukzetten, en dus vooruit stappen, loopt de achterhoede vaak achteruit. Hierdoor ontstaat er vaak een groot gat tussen het middenveld en de achterhoede van AZ. Dit heeft als gevolg dat tegenstanders regelmatig makkelijk onder de druk van AZ uit kunnen spelen.

Omschakeling van verdedigen naar aanvallen

Op het moment dat AZ de bal terug verovert, probeert de ploeg zo snel mogelijk spelers in de diepte te bedienen.
Een mooi voorbeeld hiervan was de openingstreffer van Boadu uit bij Heracles Almelo. Tien seconde na de balverovering op het middenveld, schiet de spits AZ op voorsprong.

Omschakeling van aanvallen naar verdedigen

Als AZ de bal verliest, wil de ploeg zo snel mogelijk de bal terugveroveren. Doordat het team met veel spelers in de buurt van de bal speelt, is het vaak mogelijk om de tegenstander op te sluiten en hem van de bal te beroven.

Toch gaat het voor AZ regelmatig fout in de omschakeling. Zo kreeg de ploeg het grootste gedeelte van haar tegendoelpunten te verwerken na een snelle omschakeling van de tegenstander.
Dit komt allereerst door een punt wat al eerder is benoemd, namelijk de vertwijfeling binnen het team tussen vooruit en achteruit stappen.
Ook in de omschakelmomenten komt het regelmatig voor dat niet alle spelers mee vooruit stappen. Hierdoor ontstaan er ruimtes waar de tegenstander gebruik van kan maken.
Een mooi voorbeeld hiervan is de 1-2 van SC Heerenveen. Vlak na het balverlies stappen de spelers van AZ naar voren om druk te geven op de bal, op één speler na: Ron Vlaar.

Daarnaast komt het vaak voor dat beide backs in balbezit hoog weg staan. Op het moment dat AZ de bal dan verliest, moeten deze backs enorm veel meters overbruggen om het gevaar af te stoppen.

Om de lijn van vorig seizoen door te kunnen trekken, zal de het team van John van de Brom vooral bezig moeten gaan met het drukzetten en de omschakelmomenten.
Tegenstanders krijgen elke wedstrijd wel kansen doordat de ploeg niet druk zet als één collectief, of omdat de restverdediging niet op orde is.
Het is dus zaak een balans te vinden tussen dynamisch aanvallend voetbal en een goede defensieve structuur.
Noot: Data is van OPTA Sports en verzameld via WhoScored, Stats Zone en Eredivisie.nl.