Wat is er met FC Groningen aan de hand?

Het loopt niet bij FC Groningen. De normaal moeilijk te kloppen ploeg lijkt de draad dit seizoen helemaal kwijt. In de eerste vijf wedstrijden hebben ze al negen doelpunten geïncasseerd. En dat terwijl Danny Buijs de tactiek van Diego Simeone hanteert. De coach die van Atlético Madrid een van de beste defensieve ploegen van Europa heeft gemaakt. Wat gaat er dit seizoen mis bij de club uit het noorden?

De succesformule

Sinds Danny Buijs het stokje in 2018 bij FC Groningen overnam, is er veel veranderd. Buijs wilde eerst de defensieve organisatie op orde hebben voordat hij aan hoog druk zetten en aanvallen dacht. Op het moment dat Buijs bij Groningen instapte was Atlético Madrid onder leiding van Diego Simeone hét voorbeeld van hoe je defensief stabiel staat. 

Figuur 1: Verdedigende positionering Groningen onder Buijs

In figuur 1 zie je het principe wat Buijs heeft overgenomen van Atlético Madrid. Je ziet dat Groningen (paars) oorspronkelijk in een 4-2-3-1 formatie staat te verdedigen. Als de druk te groot wordt, zakt een van de verdedigende middenvelders uit tussen de centrale verdedigers om zo nog minder ruimte weg te geven. De aanvallende middenvelder zakt vervolgens uit naar het middenveld. De formatie nu is 5-4-1.

Dit ziet er defensief stabiel uit, maar voetbal is natuurlijk meer dan verdedigen. Hoe moet je ooit scoren als je met zoveel mensen achter de bal staat? 

Dat vereist een goede snelle omschakeling en een goede effectiviteit van de aanvallers. De winstpartij tegen Ajax van vorig seizoen is kenmerkend voor deze uiterst effectieve speelstijl. Ajax heeft vorig seizoen maar twee wedstrijden verloren waarvan een tegen FC Groningen.

In figuur 2 zie je ongeveer hetzelfde gebeuren als in figuur 1. Matusiwa zakt uit naast de centrale verdediger als Ajax de bal heeft. Hierdoor lukt het deze wedstrijd voor Ajax nauwelijks om grote kansen te creëren. 

Groningen weet in de 48e minuut met een counter toe te slaan via Remco Balk. FC Groningen wint de wedstrijd met 1-0. 

Dat Matusiwa uitzakt is overigens alleen als Ajax de bal heeft. Als Groningen de bal heeft schuift de middenvelder weer aan bij het middenveld om vanuit een 4-4-2 of 4-2-3-1 formatie aan te vallen. 

Het resultaat van deze speelstijl kun je al raden: weinig doelpunten voor, maar ook weinig doelpunten tegen. Vorig seizoen wist FC Groningen veertig doelpunten te maken tegenover 37 tegendoelpunten. Alleen PSV kreeg in dat seizoen minder doelpunten tegen. 

De expected points ondersteunen dit verhaal volledig. Groningen leek significant beter te presteren dan de expected points doen vermoeden. Expected points worden berekend op basis van de expected goals (xG). Dat is een waarde tussen 0 en 1 die de grootte van kansen inschat met behulp van data.

Dat FC Groningen onderpresteert is door deze speelstijl te verklaren. Namelijk: als je veel verdedigt, heb je kans dat je meer doelpogingen en expected goals tegen krijgt. Al zijn deze vaak van lage kwaliteit. Daarnaast creëer je natuurlijk minder expected goals als je minder aanvalt. Je moet dus heel effectief zijn in het afmaken van je kansen. 

De omslag

Dit seizoen is alles anders: in de eerste vijf wedstrijden heeft de keeper van Groningen al negen keer de bal uit het net moeten vissen. Dat is gemiddeld genomen bijna een verdubbeling ten opzichte van vorig seizoen. Het seizoen is nog jong, toch lijkt een omslag te hebben plaatsgevonden bij FC Groningen. 

Als we namelijk de expected points ranglijst erbij halen, dan staat FC Groningen tweede. Geen zorgen dus voor Danny Buijs, of toch wel? De tactiek van Buijs zorgde er toch juist voor dat Groningen onderpresteert ten opzichte van de expected points? 

De eerste verklaring waarom Groningen nu zo goed presteert op het gebied van de expected points is dat ze in de meeste wedstrijden vroeg achter kwamen en daardoor meer zijn gaan aanvallen en meer expected goals zijn gaan creëren. FC Groningen heeft gemiddeld genomen dit seizoen per wedstrijd 1,56 xG gecreëerd terwijl vorig seizoen dit gemiddelde lag op 1,18 xG.

De andere verklaring voor dat FC Groningen tweede staat op de expected points ranglijst is dat ze defensief heel goed lijken te presteren. Per wedstrijd krijgen ze gemiddeld maar 0,82 xG tegen. Ter vergelijking: vorig seizoen kregen ze gemiddeld 1,44 xG per wedstrijd tegen. 

Deze xG cijfers zijn een enorm verschil met vorig seizoen: ze creëren meer kansen én ze geven minder kansen weg. Toch staat FC Groningen in de ranglijst met echte punten dertiende. Hoe is dat mogelijk?

Aan de aanval ligt het niet. Dit seizoen is Groningen ongeveer even effectief in het benutten van kansen. Ze maakten dit seizoen gemiddeld 1,2 doelpunten per wedstrijd ten opzichte van 1,17 doelpunten vorig seizoen. De aanval lijkt het onderpresteren van Groningen niet te verklaren. 

Aan de defensie ligt het wel. FC Groningen krijgt namelijk per wedstrijd gemiddeld 1,8 doelpunten tegen. Dat is meer dan vorig seizoen waar ze gemiddeld 1,08 doelpunten per wedstrijd tegen kregen. Opmerkelijk dat ze dit seizoen juist minder kansen weggeven als we de xG mogen geloven. Als je 0,82 xG tegen krijgt waaruit gemiddeld 1,8 doelpunten worden gemaakt, dan kun je gerust stellen dat er defensief iets mis gaat. 

Om te bekijken wat defensief misgaat, duiken we dieper in de statistieken van de verdedigers ten opzichte van vorig seizoen.

Dit seizoen keept Peter Leeuwenburgh in plaats van Sergio Padt. Achterin zijn Ko Ikatura, Azor Matusiwa en Gabriel Gudmundsson vertrokken. FC Groningen heeft als vervangers Neraysho Kasanwirjo en Yahya Kalley aangetrokken. Verder speelt Mike te Wierik regelmatig, hij kwam over in januari vanaf Derby County. Ook is Laros Duarte als vervanger van Matusiwa aangetrokken. 

In tabel 1 zie je dat Peter Leeuwenburgh dit seizoen tot nu toe een stuk slechter presteert dan Sergio Padt. Hij heeft een reddingspercentage van 50%. Dat betekent dat Leeuwenburgh de helft van de schoten die hij incasseert weet te stoppen. 

Wat opvalt is dat Leeuwenburgh een stuk slechter reageert op schoten van dichtbij dan zijn voorganger. Leeuwenburgh voert 0,6 reddingen per wedstrijd uit op schoten die worden gelost van binnen het penalty gebied. Zijn voorgang Sergio Padt voerde gemiddeld bijna een redding meer per wedstrijd op schoten van deze afstand. 

De statistieken van de verdedigend ingestelde spelers verschillen niet veel van elkaar. Op basis van de statistieken lijkt het mogelijk voor Buijs om een soortgelijke driemans defensie op te stellen als vorig jaar. Al is er geen echte vervanger voor Azor Matusiwa. Laros Duarte is namelijk verdedigend niet sterk genoeg om tussen de centrale verdedigers uit te zakken.

Dat Buijs geen vervanger heeft gevonden voor Matusiwa blijkt ook uit de spelopvatting. FC Groningen speelde in de wedstrijd tegen Willem II standaard met drie centrale verdedigers, ook in balbezit. In dat geval staan de links- en rechtsback hoger dan in de tactische variant met Matusiwa. 

Mocht een van de centrale spelers de bal in de opbouw verliezen, dan is Groningen kwetsbaar in de omschakeling op de vleugels omdat de backs dit seizoen hoger staan. 

Conclusie

Dit seizoen zijn er natuurlijk nog te weinig wedstrijden gespeeld om harde conclusies te binden aan de statistieken. Toch mag het duidelijk zijn dat er bij FC Groningen dit seizoen wat veranderd is ten opzichte van vorig seizoen. 

Aan Danny Buijs de taak om de solide defensie van FC Groningen naar model van Atlético Madrid opnieuw uit te vinden. Buijs moet aan slag met de driemans defensie in balbezit zodat ze minder kwetsbaar zijn in de omschakeling. Ook moet de trainer kritisch kijken naar zijn keeper: hoe kan het dat hij op dit moment zoveel slechter presteert dan zijn voorganger Padt? 

Werk aan de winkel dus voor de coach van FC Groningen.