Kampioen worden? Voorkom tegengoals!

Een eeuwige discussie in Nederland is het feit wat nou belangrijker is: doelpunten maken, of toch doelpunten voorkomen? Op het eerste oog is veel doelpunten maken erg belangrijk, maar 26,32% van de teams met méér dan 100 goals werd uiteindelijk géén kampioen. Is het voorkomen van tegengoals dan juist de doorgevende factor? Op het eerste oog wel: zo werd in tien van de laatste veertien seizoenen het team dat de minste tegengoals kreeg kampioen. Echter kreeg FC Twente in 1970/71 verreweg de minste tegengoals en eindigde de club slechts op de vijfde plaats. De Tukkers haalden dat seizoen zelfs niet eens Europees voetbal. Het is dus moeilijk om een conclusie te verbinden aan het aantal doelpunten dat je zelf maakt, of het aantal goals dat je tegen krijgt. Maar is het wél mogelijk te concluderen wat belangrijker is: doelpunten scoren of juist voorkomen? Wij zochten het uit.
Als dataset is gekeken naar alle Eredivisieseizoenen vanaf de start in 1956. De ‘outliers’, punten die enorm afwijken van de realiteit, zijn weggelaten. Een uitstekend voorbeeld van een ‘outlier’ is het RBC Roosendaal van 2005/06, waarin de ploeg slechts negen punten haalde.

Invloed doelsaldo enorm

Het doelsaldo geeft een kwalitatief goede voorspelling van het aantal te behalen punten. Per half ‘doelsaldopunt’ dat een team extra haalt per wedstrijd, zal het gemiddeld ruim negen punten erbij krijgen. Dit klinkt niet erg veel, negen punten over een heel seizoen, maar het kan wel degelijk de doorslag geven tussen handhaving en degradatie, of wel en geen Europees voetbal.
Het verwachte aantal punten is te berekenen met de formule y = 0,5415x + 1,3736, waarbij y staat voor het aantal punten per duel en x voor het gemiddelde doelsaldo per duel. De R2 die bij deze lijn hoort, is gelijk aan 0,9172. Dit houdt simpelweg gezegd in dat de gevonden lijn voor 91,72% bij de bijbehorende meetpunten past. Een team dat uitkomt op een doelsaldo van 0, dus evenveel doelpunten voor als doelpunten tegen, krijgt hiervoor gemiddeld 1,3736 punten per wedstrijd. Dit komt neer op ongeveer 47 punten in een heel seizoen. Bij een doelsaldo van +1,50, wat redelijk normaal is voor een titelkandidaat, horen gemiddeld 74 punten. In de huidige staat van het Nederlandse voetbal zou je hiermee een grote kans hebben om kampioen te worden. Kampioen Ajax haalde afgelopen seizoen een doelsaldo van +41, ofwel +1,21 per duel. Het aantal punten van de Amsterdammers had in dat geval 69 moeten zijn, twee punten lager dan de werkelijke 71.

Doelpunten voor

Sinds de start van de Eredivisie zijn er in totaal al 53.846 doelpunten gemaakt. Verdeeld over 53 seizoenen met achttien teams en vier seizoenen met zestien teams, komt dit dus neer op een gemiddeld aantal van 3,13 doelpunten per wedstrijd. Wat opvalt, mag eigenlijk weinig verrassend zijn. Wanneer er een doelpunt gemaakt wordt, neemt het verwachte aantal punten toe. Een team dat ongeveer een half doelpunt per wedstrijd méér scoort, krijgt hiervoor 0,38 punten per duel extra. Een redelijk aantal, wat dus uitkomt op bijna dertien punten in een huidig Eredivisieseizoen. In onderstaande afbeelding is het aantal doelpunten voor per duel afgezet tegen het aantal behaalde punten per duel.
Omdat de Eredivisie een aantal seizoenen uit minder teams heeft bestaan, is gekeken naar de aantallen per wedstrijd. Het is immers logisch dat een team dat dertig duels speelt, minder punten kan halen dat een team dat 34 wedstrijden afwerkt.

Doelpunten tegen

Net zoals bij het aantal doelpunten voor, is ook het aantal doelpunten tegen afgezet tegen het aantal behaalde punten. Hier is iets opvallends zichtbaar: naar verloop van tijd maakt het aantal geïncasseerde doelpunten minder uit. Met andere woorden: hoe méér tegengoals je krijgt, hoe minder dit van invloed zal zijn op het aantal punten. Dit heeft een verklaring, aangezien er ook een limiet zit aan het aantal gescoorde goals. Of een team nou zeven of acht goals tegen krijgt, de kans is bijna 100% dat ze het duel verliezen.
Tussen ongeveer 0,50 en 1,00 tegengoals per wedstrijd is de invloed het grootst. Wanneer een team in deze groepering een halve tegengoal extra krijgt, zou dit in totaal maar liefst 0,73 punten schelen, wat neerkomt op bijna 25 punten in een heel seizoen!
In de groep tussen 1,00 en 2,00 tegengoals per duel is de invloed al wat minder groot. Een team dat een halve tegengoal per wedstrijd méér krijgt, zal hiervoor slechts dertien punten moeten inleveren. In de middelste groep is het maken van een goal en het voorkomen van een goal dus even belangrijk. Deze groep zal voornamelijk bestaan uit middenmoters.
In de laatste groep, de degradatiekandidaten, geldt juist het omgekeerde als bij de eerste groep. Wanneer deze groep een halve tegengoal per duel méér krijgt, zal dit minder van invloed zijn op het eindresultaat: dit scheelt slechts vier punten.

Valt het te verklaren waarom voor een titelkandidaat het aantal tegengoals belangrijker is dan het aantal gescoorde doelpunten? Ja. Want of je nou vijf keer scoort of zeven keer, winnen doe je de wedstrijd toch wel. Het gaat om die paar wedstrijden waarin het scoren wat lastiger gaat, juist dan is het hebben van een ijzersterke defensie belangrijk. Het verschil tussen een tegengoal meer of minder is namelijk groter wanneer je zelf moeilijker scoort, dan wanneer je al met 5-0 voorstaat.
Een goed voorbeeld hiervan is het PSV van 2012/13. De Eindhovenaren scoorde in totaal 103 doelpunten, maar verloren ook zes duels met slechts één goal verschil. Een enorm aantal, vergeleken met de concurrentie uit Amsterdam (één) en Rotterdam (twee). PSV toonde dat seizoen aan dat het hebben van een ijzersterke defensie minstens zo belangrijk moet zijn, dan het hebben van een creatieve en doeltreffende voorhoede.
Voor de laaggeklasseerden geldt, vanzelfsprekend, het omgekeerde. Een doelpunt scoren bij een 5-0 achterstand is leuk, maar niet meer dan dat. Je zal er geen punten mee winnen. Anders wordt het, wanneer dit doelpunt wordt gescoord bij een 1-0 achterstand.
Het verschilt dus per team op welk facet het de nadruk moet leggen: scoren of tegenhouden. Zo is het voor FC Dordrecht belangrijk dat er een goede spits in het elftal rondloopt, terwijl voor titelkandidaat PSV de nadruk moet liggen op het hebben van een ijzersterke defensie. Want uit onderzoek is gebleken: kampioen word je door tegengoals te voorkomen!