Na vier gemiste penalty’s scoorde PSV eindelijk weer eens uit een strafschop. Tegen ADO Den Haag was het raak en daarmee lijkt het penaltysyndroom te zijn doorbroken. Het moet natuurlijk nog blijken of hier daadwerkelijk sprake van is. PSV hoopt van wel, want het scoren van een penalty kan het verschil betekenen tussen winnen of verliezen. Vandaar dat we eens wat dieper ingaan op dit alom bekende spelelement.
Historie, definitie en belang van de penalty
In 1891 werd de penalty ingevoerd en kan gedefinieerd worden als een directe vrije trap op doel, die enkel door de keeper verdedigd wordt en het gevolg is van een overtreding binnen het zestienmetergebied. Daarnaast wordt een penalty shoot-out gebruikt tijdens de knock-out fase van toernooien, wanneer er na de reguliere speeltijd en de verlenging geen winnaar aangewezen kan worden. De penalty wordt genomen van 11 meter (of 12 yards) van het doel en alle overige spelers moeten buiten het zestienmetergebied blijven en tenminste 9,15 meter (of 10 yards) van de penaltystip. Deze laatste regel verklaart dan ook waarom er een cirkelboog aan het einde van het zestienmetergebied is. Voor meer informatie omtrent alle regels van de penalty verwijs ik een ieder door naar wet 14 van de FA.
Tijdens de knock-out fase van toernooien is het belang van de penalty vrij duidelijk: de winnaar van de penalty shoot-out wint de wedstrijd. Als we dan kijken naar de afgelopen EK’s en WK’s zien we dat er, sinds 2010, in totaal elf(!) shoot-outs zijn geweest en dat zelfs de finales van de WK’s in 1990, 1994 en 2006 op penalty’s zijn beslist. Meer recentere toernooien die op penalty’s zijn beslist zijn de Copa América (2015 & 2016) en de Champions League (2016).
Tijdens toernooien komen penalties vaak voor. Het is dan ook belangrijk om hier goed op voorbereid te zijn. Maar ook tijdens de reguliere competitie is een penalty een goede mogelijkheid om het verschil te maken. In onderstaande tabel is het gemiddeld aantal goals per wedstrijd te zien van de vier grote Europese competities plus de Nederlandse eredivisie.
Met gemiddeld nog geen drie goals per wedstrijd kan een penalty van grote invloed zijn op de uitslag van de wedstrijd – de kans dat een penalty gescoord wordt, is immers 78%. Door de impact die een penalty kan geven komt er ook erg veel druk op de spelers te liggen en is het erg belangrijk om psychologische strategieën te gebruiken om met deze druk om te gaan. In de introductie kwam het penaltysyndroom van PSV al kort aan de orde, maar ook het Nederlands Elftal en het Engelse Elftal staan niet bekend als geweldige penaltynemers. Dit is ook goed terug te zien als we kijken naar onderstaande figuur over het percentage succesvolle penalty’s van een aantal landen.
Nederland en Engeland hebben een percentage dat een stuk lager ligt dan gemiddeld en uit onderzoek van Jordet et al. (2012) is gebleken dan eerdere prestaties ook van invloed zijn op de huidige prestaties. Wanneer een team, of de speler zelf in het verleden slecht heeft gepresteerd tijdens penalty’s, zal het geloof in eigen kunnen dalen en zal in de toekomst ook sneller een penalty gemist gaan worden.
Dat een penalty een grote kans op een goal is en daarmee belangrijk kan zijn voor de uitkomst van een wedstrijd is natuurlijk allemaal leuk en aardig, maar kan je hier ook invloed op uitoefenen of is het inderdaad een loterij en moet je gewoon geluk hebben? Hieronder volgt een aantal tips voor wat zowel de nemer van de penalty, als de keeper, op basis van wetenschappelijke onderzoeken, het beste kunnen doen.
Tips voor de penaltynemer
Veel spelers hebben een favoriete hoek waar ze inschieten, maar het is slim om de statistieken erbij te pakken en te kijken waar de kans het grootst is om een goal te scoren. In onderstaande figuur is de goal verdeeld in negen vlakken. Per vlak is de kans afgebeeld dat een strafschop voor dat gebied gestopt wordt.
De data is gebaseerd op 286 penalty’s uit verschillende competities. Hieruit is goed te zien dat de beste plek om te scoren het bovenste 1/3e deel van de goal is. Echter, slechts 13% van de penalty’s wordt richting het dak van het doel geschoten. De voornaamste reden hiervoor is dat de kans hier ook groter is om de goal te missen (lat/over). Door hier goed op te trainen tijdens penalty-drills is het mogelijk om de nauwkeurigheid te verbeteren. Zo vergroot je de kans om een penalty te scoren.
Naast weten waar je de bal heen moet schieten is het belangrijk om met de druk om te gaan en een goede focus te houden. Je moet de psychologische strijd met de keeper aangaan en tegelijkertijd voel je dat alle ogen in het stadion op jou gericht zijn. Het nemen van een penalty is dus erg stressvol, wat ervoor kan zorgen dat er teveel aandacht aan de keeper wordt besteed. Dit leidt er vervolgens weer voor dat de penalty meer centraal geschoten wordt in plaats van in de hoek.
Door goed gebruik te maken van de zogenaamde ‘Quiet Eye’, is dit te omzeilen. Deze theorie zegt dat de locatie en de lengte van je blik, vlak voor het starten van de beweging, erg belangrijk is voor de nauwkeurigheid. Voornamelijk het moment voor de aanloop heeft een grote invloed op de uitkomst. Deze techniek stimuleert het deel van de hersenen wat belangrijk is voor doelgerichte aandacht. Wanneer je een goede focus hebt zal dit zich vertalen in de daadwerkelijke beweging en zal deze doelgerichter zijn.
Uit onderzoek van Wood & Wilson (2011) is gebleken dat 50% minder penalty’s gestopt werden van spelers die getraind waren op Quiet Eye. Wanneer er meer druk op de penalty kwam te staan, bleek dit voordeel weg te vallen, maar Quiet Eye training lijkt een goede manier om nauwkeuriger penalty’s te nemen.
Tips voor de keeper
Voor een keeper is een penalty stoppen ongelooflijk moeilijk. Een penalty kan snelheden van wel 100 km/h bereiken en gemiddeld duurt het slechts 600 ms om in het net te vliegen. De reactietijd van een keeper en de tijd die nodig is om in de (juiste) hoek te duiken is langer. Daarom moet een keeper eigenlijk van te voren al beslissen in welke hoek hij gaat duiken en de beweging alvast initiëren voordat het schot gelost is. Statistieken kunnen ook voor keepers een uitkomst bieden. Zo wordt het grootste deel van de penalty’s geschoten in de onderste helft van de goal. Daarnaast schieten rechtsbenige spelers veel vaker in de linkerhoek (voor de keeper rechts), terwijl linksbenige spelers juist naar de rechterhoek neigen.
Een opvallende statistiek uit het onderzoek van Bar-Eli & Azar (2009) is dat 29% van de ballen door het midden geschoten worden, terwijl de keeper bijna altijd een hoek induikt. Ondanks dat het erg controversieel is voor een keeper om te blijven staan, lijkt het statistisch meer op te leveren dan een hoek te zoeken. Mocht deze tactiek te gewaagd zijn is het ook een idee om voorgaande penalty’s van je volgende tegenstander te analyseren en vooral goed op de lichaamstaal te letten.
Uit de lichaamstaal komen vaak kleine tips naar voren die de richting van de penalty verklappen. De positie van het standbeen zegt veel over de richting, maar ook uit de stand van de heupen is informatie te halen. In het geval van rechtsbenige spelers concludeert Williams (2000) het volgende: een ‘open’ heup duidt op een bal links ten opzichte van de keeper, terwijl een ‘gesloten’ heup juist een aanwijzing is om naar rechts te duiken.
We zagen al dat het voor spelers erg belangrijk is om een goede focus te houden op het doel om zo nauwkeuriger te kunnen schieten. Deze theorie kunnen we natuurlijk ook omdraaien naar het voordeel van de keeper. Oftewel, zorg ervoor dat de speler afgeleid wordt van zijn doel. Wood & Wilson (2010) hebben dit met een eyetracker onderzocht. Bewegende keepers blijken inderdaad de penaltynemer af te leiden. Door deze afleiding schiet de speler centraler en worden er significant meer ballen gestopt. De Hongaarse Jerzy Dudek hanteerde deze tactiek en werd zo de held van de Champions League finale van 2005.
Penalty shoot-out
Ondanks dat alle bovenstaande tips voor alle penalty’s gelden, gelden er enkele speciale regels voor de penalty shoot-out. Zoals eerder aangegeven worden sommige wedstrijden tijdens toernooien bepaald door middel van een penalty shoot-out. Dit houdt in dat beide teams omstebeurten vijf penalty’s mogen nemen. Wanneer er na deze serie nog altijd geen winnaar bekend is mogen beide teams telkens één extra penalty nemen totdat er een team heeft gewonnen. Voor een shoot-out is het erg belangrijk om te bepalen welke spelers een penalty gaan nemen en ook de volgorde waarin dit gebeurt mag niet onderschat worden.
Een andere opvallende statistiek is dat de winnaar van de toss een grotere kans heeft op het winnen van de shoot-out. Spelers moeten eigenlijk van te voren al weten of ze een penalty moeten gaan nemen om zich zo mentaal goed voor te kunnen bereiden. Daarnaast stellen McGarry & Franks (2000) dat, van de vijf spelers, de slechtste speler moet beginnen en de beste moet eindigen. Door een opbouw aan spanning gedurende een shoot-out wordt de kans steeds kleiner om te scoren aan het eind en kan het een voordeel zijn wanneer je dan nog je beste penaltynemers hebt.
King & Silver (2014) laten echter zien dat het belangrijk is om goed te starten tijdens een shoot-out. Dit suggereert juist dat de beste penaltynemers moeten beginnen. Voor beide theorieën valt wat te zeggen. Mogelijk is een combinatie voordelig: aan het begin en het eind van de reeks de beste spelers en in het midden de mindere spelers. Op deze manier kom je goed uit de startblokken en heb je aan het eind nog goede penaltynemers die met de hoge druk om kunnen gaan. Als coach kun je overigens ook invloed op uitoefenen op de strafschoppenserie. Door vlak voor het einde nog een tactische wissel toe te passen, heeft Louis van Gaal tijdens het WK in 2014 veel lof ontvangen. De oefenmeester haalde Jasper Cillessen vlak voor tijd naar de kant en bracht Tim Krul in voor de strafschoppenserie.
Voetballers worden vaak verweten dat ze nogal theatraal zijn, maar uit onderzoek van Moll et al. (2010) blijkt dat dit tijdens een penalty shoot-out juist een positief effect heeft op de prestaties. Wanneer een speler erg overdreven juicht (voornamelijk met beide armen in de lucht) na het scoren van een penalty hebben deze emoties een positief effect op zijn medespelers. Zij krijgen het gevoel krijgen te winnen en scoren hierdoor zelf ook sneller. Deze emoties worden ook door de tegenstanders opgepikt, die dan juist slechter presteren. Het is dus niet eens zo’n gek idee om als teambuilding activiteit een aantal acteerlessen te nemen.
Penalty mythes: waar of niet waar?
Tot slot nog twee bekende penalty mythes: 1. De speler op wie de overtreding is begaan moet niet zelf de penalty nemen. Maar is deze mythe ook waar is wanneer we naar de statistieken kijken? Kuss et al. (2006) heeft hier onderzoek naar gedaan en heeft 835 penalty’s uit de Duitse Bundesliga bekeken. Wanneer de penalty werd genomen door de speler op wie de overtreding werd begaan, ging 72,6% erin. Wanneer een andere speler de penalty nam ging 74,6% erin. Ondanks dat deze cijfers in het voordeel van de mythe spreken, was dit verschil niet significant. Deze mythe is dan ook niet waar.
2. Het is beter om ervaren spelers de penalty te laten nemen in plaats van jonge spelers. Ook deze mythe is niet waar. Jordet (2009) heeft dit onderzocht en het bleek dat ervaren spelers (met prijzen erkende spelers) gemiddeld 65% van de penalty’s scoren tegenover 89% voor de toekomstige sterren. Voor ervaren spelers zijn de verwachtingen hoger en heeft het missen van een penalty consequenties voor hun status. De jonge spelers hebben deze publieke druk niet en zien het als een kans om zichzelf te tonen, waardoor ze juist beter presteren.
Conclusie
Na de gescoorde penalty kan PSV weer opgelucht ademhalen en zal de druk op de volgende penalty waarschijnlijk ook minder groot zijn. Het blijft echter zaak om goed voorbereid te zijn en de hierboven genoemde tips kunnen daarbij helpen. Het scoren van een penalty is dus niet alleen geluk, maar is ook zeker te beïnvloeden!
Nog geen reacties
Geef je mening Cancel