De AZ-jeugd heeft de toekomst, maar wie heeft het heden?

In het seizoen 2008/09 werd AZ Alkmaar kampioen van Nederland. Sindsdien is AZ vijf keer in de top vijf geëindigd. Afgelopen seizoen plaatste AZ zich met een zesde plaats en een dramatisch verlies in de play-offs tegen FC Utrecht niet voor Europees voetbal. De laatste keer dat AZ zich niet plaatste voor Europees voetbal was in 2013/14; het seizoen daarna eindigde AZ vijf plaatsen hoger als derde. Heeft AZ in 2017/18 ook een dergelijke opleving, of zorgt het vertrek van enkele dragende spelers er voor dat AZ vooral naar beneden moet kijken?

Cijfers AZ

Om te beginnen is het zinvol om te kijken in welke mate de vertrokken spelers inderdaad dragend zijn geweest. In Tabel 1 zijn de meest in het oog springende statistieken van de spelers weergegeven die afgelopen seizoen basisminuten maakten en nu niet meer onder contract staan in Alkmaar.

Met Luckassen en Haps zijn twee vaste basisspelers uit de verdediging vertrokken naar teams uit de top drie; respectievelijk Feyenoord en AZ. Daarnaast zijn met Krul en Rochet de keepers vertrokken die afgelopen seizoen onder de lat stonden.
Ten slotte is met Johansson nog een verdediger vertrokken die een deel van het seizoen basisspeler was. Aanvallend heeft AZ weinig ingeleverd. Ondanks dat hij veel scoorde in de minuten die hij afgelopen seizoen maakte, mocht Robert Mühren al in de winterstop vertrekken. Ook Henriksen had een hoge goals/wedstrijd ratio, maar hij werd al in de zomer van 2016 verhuurd aan Hull. Aangezien hij officieel pas in de winterstop werd verkocht, naar verluidt voor ruim vijf miljoen Euro, en hij minuten heeft gemaakt voor AZ verdiende hij het toch om in het overzicht vernoemd te worden.
Aangezien slechts elf van de achtenvijftig non-penalty goals zijn vertrokken, hoefde de nadruk deze transferperiode niet te liggen op de aanval. Zeker aangezien AZ, ondanks de verkoop van Vincent Janssen in de zomer van 2016, na de top drie de meeste doelpunten maakte in de Eredivisie (exclusief play-offs).
Verdedigend waren de cijfers daarentegen minder rooskleurig, aangezien AZ meer tegendoelpunten (52) kreeg dan onder andere Willem II (44) en Roda JC (51). Puur op dit vlak was AZ afgelopen seizoen zelfs een team voor het rechter rijtje. Daarom heeft AZ komend seizoen hierin het meeste te winnen ten opzichte van Vitesse (40 tegendoelpunten) en FC Utrecht (38), de teams die boven hen eindigden. Aangezien AZ na de top drie per wedstrijd de minste schoten tegen kreeg, is dit zeker mogelijk; het hoge aantal tegendoelpunten van dit seizoen kan misschien aan variantie worden toegeschreven.

Keepers

Afgelopen seizoen heeft AZ zoals gezegd twee keepers gehad met veel speelminuten. Rochet voldeed niet gedurende de eerste seizoenshelft, waarna Krul op huurbasis van Ajax/Newcastle werd overgenomen. Ook hij wist echter niet te overtuigen. Sterker nog, op basis van de gegevens in tabel twee zou Krul een verzwakking zijn geweest. Deze gegevens zijn overigens niet genoeg om een eerlijke vergelijking te maken tussen Rochet en Krul, daarvoor heb je minstens het aantal schoten dat ze tegen kregen nodig. Daarnaast behandelt deze tabel sommige vaardigheden, zoals hun voetballende bijdrage, niet. Desalniettemin is het vertrek van deze keepers een kwestie van doorselecteren geweest.

Hun opvolger is gevonden in de persoon van Marco Bizot die na drie seizoen bij Genk transfervrij terugkeert in Nederland. Zijn laatste seizoen in Nederland was hij eerste doelman bij FC Groningen waarmee hij in 2013-2014 via de Play-offs Europees voetbal wist af te dwingen. Wel kreeg hij in de competitie 53 tegendoelpunten; één meer dan AZ afgelopen seizoen.
In zijn tijd bij Genk heeft Bizot in het seizoen 2015-2016 na de winterstop een basisplaats gekregen, nadat hij in 2014-2015 reserve was achter Laszlo Köteles. In 2015-2016 heeft hij in zijn 26 basisplaatsen 29 tegendoelpunten gekregen; 1.12 goals per wedstrijd. Dit is dus beter dan Rochet en Krul afgelopen seizoen. Hierbij spreekt het extra in zijn voordeel dat hij alle wedstrijden in de Belgische Play-off 1 en barrage om Europees voetbal heeft gespeeld. Hij heeft dat seizoen dus tegen relatief sterke tegenstand gespeeld.
Het afgelopen seizoen begon hij ook als basisspeler, maar mocht hij vertrekken nadat hij een enkelblessure opliep en Genk vervolgens in de winterstop Australisch international Matthew Ryan huurde van Valencia. In de 22 wedstrijden die hij mocht beginnen incasseerde hij 30 doelpunten (1.36 per wedstrijd), waarbij opgemerkt moet worden dat Genk in zijn geheel slechter draaide.
De conclusies voor de keepers:

• Als hij fit is, zou Bizot zeker een versterking kunnen zijn ten opzichte van Rochet en Krul.
• Bij FC Groningen speelde Bizot alles, maar de tweede helft van 2016-2017 was Bizot wel geblesseerd. Bij dergelijke blessures kan het voorkomen dat een speler zijn oude niveau niet meer haalt, of vaker geblesseerd gaat zijn.
• Met Gino Coutinho heeft AZ een ervaren back-up als Bizot weer geblesseerd raakt.

Verdedigers

Het grootste verlies in de verdediging is misschien Ridgeciano Haps. Inclusief de play-offs had hij 33 basisplaatsen. Zijn opvolger, jeugdspeler Thomas Ouwejan, had er slechts vier. Ook moet hierbij opgemerkt worden dat Haps vóór 2016-2017 al 57 wedstrijden in de Eredivisie had gespeeld, terwijl Ouwejan met moeite de tien aantikt. Het lijkt daarom realistisch om te zeggen dat Ouwejan op dit moment minder goed zal zijn dan Haps aan het begin van afgelopen seizoen.
Het is moeilijker om iets te zeggen over hoe Ouwejan zich gaat ontwikkelen, en hoe dit zich verhoudt met Haps. Wel is het nuttig om op te merken dat Ouwejan oorspronkelijk een middenvelder was, en het dus niet onwaarschijnlijk is dat zijn aanvallende bijdrage groter zal zijn dan zijn verdedigende contributie. Het is daarom onwaarschijnlijk dat hij de 52 tegendoelpunten significant omlaag zal kunnen brengen. Echter, gezien de aanvallende natuur van Haps, hoeft dit totaal door deze wisseling niet per se omhoog te gaan.
Tot nu toe overheerst in dit stuk het pessimisme over de linksachter positie. Hierbij moet wel gerealiseerd worden dat PSV en Ajax grote moeite hebben om een nieuwe linksachter te vinden, en dat Feyenoord Haps heeft gehaald (elders op onze website staat meer over deze zoektocht). Als AZ een nieuwe linksachter had willen vinden die gelijkwaardig of beter is aan Haps, dan hadden ze dus een betere scouting moeten hebben dan de top drie clubs. Dus, hoewel AZ op linksachter zwakker is geworden, hebben ze wel waarschijnlijk een verstandige keuze gemaakt door een jeugdspeler de kans te geven. Zeker als ze hun jeugdspelers willen overtuigen om niet naar Ajax over te stappen.
Op rechtsachter is het verhaal iets anders. Ook daar is de meest gebruikte speler, Mattias Johansson, vertrokken. Dit kan worden toegeschreven aan zijn wens om een nieuwe stap te maken. Echter, gedurende de tweede seizoenshelft heeft de winteraankoop Jonas Svensson meer minuten gemaakt op rechtsachter dan Johansson. Het is jammer dat Johansson met een aflopend contract vertrekt, maar aangezien zijn beoogde vervanger hem afgelopen seizoen al uit de basis speelde lijkt AZ voor de basis een goede opvolger te hebben.

“72 basisplaatsen in de verdediging zijn vertrokken. Het is een risico om dit op te vangen met alleen Svensson en jeugdspelers.”

Centraal in de verdediging hebben vier spelers veel basisplaatsen gekregen. Ron Vlaar (23), Rens van Eijden (23), Derrick Luckassen (17), en Stijn Wuytens (13). De twee laatstgenoemden hebben ook als controlerende middenvelder veel minuten gemaakt. Luckassen is naar PSV vertrokken. Opvallend is dat hij met elf gele kaarten en een rode kaart afgelopen seizoen vaak in het boekje van de scheidsrechter is verdwenen. In combinatie met de vele tegendoelpunten leidt dat tot de hypothese dat Luckassen verdedigend iets tekort komt, al kan het zijn dat hij fouten van collega’s moest corrigeren.
Net als in het geval van Haps lijkt het vertrek van Luckassen intern te worden opgevangen.
Echter, naast het vertrek van Luckassen is het goed om eens naar Ron Vlaar te kijken. Op een gegeven moment is een speler niet meer ervaren, maar gewoon oud. Of dat komend seizoen voor Vlaar zal gelden is onzeker. Wel was hij afgelopen seizoen niet onaantastbaar en heeft hij zijn blessureverleden niet van zich af weten te schudden. Het is dus mogelijk dat Vlaar, die komend seizoen 33 jaar wordt, geen heel seizoen op niveau kan spelen. Natuurlijk kan hij zich komend seizoen ook herpakken, maar zijn eventuele verval is een scenario waar AZ rekening mee moet houden.
In tegenstelling tot de linksachter positie was het mogelijk realistisch om hier een extra speler te halen. Utrecht haalde Dario Dumic, en Groningen haalde Mike te Wierik, dus de opties voor subtoppers waren beschikbaar.
Hierdoor volgen de volgende conclusies:

• Ouwejan doorschuiven op linksachter als opvolger van Haps lijkt een goed idee.
• 72 basisplaatsen in de verdediging zijn vertrokken. Het is een risico om dit op te vangen met alleen Svensson en jeugdspelers.
• Aangezien centrale verdediger Jop van der Linden mag vertrekken, heeft AZ nog (minstens) een multi-inzetbare verdediger nodig met enkele jaren eredivisie ervaring.
• De individuele mutaties in de verdediging geven weinig reden om aan te nemen dat het aantal tegendoelpunten terug gaat lopen in 2017-2018, al is het niet onwaarschijnlijk dat dit door variantie toch gaat gebeuren.

Middenvelders

Centraal op het middenveld heeft AZ veel spelers gebruikt afgelopen seizoen. Markus Henriksen was snel weg, Alireza Jahanbakhsh heeft inmiddels zijn plaats, na een mislukt experiment als aanvallende middenvelder, teruggevonden op de rechtervleugel, Robert Mühren is in de winterstop vertrokken, en Luckassen is zoals geschreven deze zomer verkocht. Aangezien Ben Rienstra en Iliass Bel Hassani net als Van der Linden mogen vertrekken, zijn er in totaal 53 basisplaatsen die komend seizoen anders ingevuld moeten worden. Ook hier lijkt de jeugd veel vertrouwen te krijgen.
Er zijn vier centrale middenvelders met relatief veel ervaring. Stijn Wuytens en Mats Seuntjens hebben afgelopen seizoen de meeste minuten gemaakt, en Joris van Overeem eindigde het seizoen ook met een basisplaats. Daarnaast wordt Marko Vejinovic komend seizoen gehuurd van Feyenoord. Hij heeft afgelopen seizoen weinig gespeeld, maar bij Heracles en Vitesse heeft hij naam opgebouwd. Achter deze vier spelers komt echter weer de jeugd kijken. Guus Til heeft zijn basisdebuut al gemaakt, en Jeremy Helmer mocht vier keer invallen.
Naast deze zes spelers is AZ gelinkt aan de Noor Fredrik Midtsjø. Als dit gerucht klopt, impliceert dit dat deze jeugdspelers geen onbegrensd vertrouwen krijgen. Svensson was ploeggenoot van Midtsjø en veroverde in zijn eerste seizoenshelft een basisplaats. De stap van Rosenborg naar AZ is er dus één die niet te groot hoeft te zijn.
Aan de andere kant kreeg Rienstra afgelopen seizoen achttien basisplaatsen, en gaf Bel Hassani op Helmer (5.7) na de meeste key passes (2.8) per 90 minuten; 0.9 meer dan Van Overeem. Het komt vreemd over om deze functionele spelers van de hand te doen ten faveure van jeugdspelers, een huurling zonder bekende optie tot koop, en/of een Noorse aankoop. Waar de veranderingen in de verdediging werden ingegeven door vertrekkende spelers, komen de veranderingen op het middenveld, behalve het vertrek van Luckassen, niet van buitenaf.
Dit leidt tot de volgende conclusies:

• De spelers die aan het eind van 2016-2017 in de basis stonden, staan nog steeds onder contract in 2017-2018.
• Met Bel Hassani en Rienstra mogen twee nuttige spelers vertrekken.
• Na de promotie van Jong AZ naar de Jupiler League was het misschien een optie om spelers als Til en Helmer eerst op dit niveau ervaring te laten opdoen. Het is sowieso van belang dat zij komend seizoen minuten blijven maken als ze niet in het eerste spelen.

Aanvallers

Ook in de aanval is niemand verkocht of gekocht. Dit betekent dat na het vertrek van Vincent Janssen in de zomer van 2016 Wout Weghorst en Fred Friday voor het tweede seizoen mogen vechten om de positie in de spits. Zoals te zien in Tabel 3 heeft Weghorst deze concurrentiestrijd afgelopen seizoen terecht gewonnen.

Hoewel per negentig minuten Friday alleen meer assists weet te geven dan Weghorst, wil dit niet zeggen dat Friday niet goed genoeg is voor AZ. In vergelijking met andere spitsen in de Eredivisie valt Friday qua productie niet uit de toon. Bovendien kun je de hypothese stellen dat Friday misschien tijd nodig had om zich aan te passen. Hoewel ze het niveau van Janssen niet konden evenaren, mag AZ tevreden zijn met deze spitsen.
De Alkmaarse doelpuntenproductie is afgelopen seizoen dan ook niet het probleem geweest. Daarnaast is Myron Boadu overgeheveld naar de selectie. Deze 16 jarige speler staat te boek als toptalent, en krijgt dit seizoen de kans om de minuten van Friday af te pakken. Ook voor hem geldt echter dat het belangrijk is dat hij komend seizoen bij Jong AZ zijn minuten maakt als hij niet direct weet door te breken in het eerste.
Op de vleugels heeft AZ ook geen problemen. Jahanbakhsh en Dabney dos Santos hebben goed gedraaid op respectievelijk links- en rechtsvoor. Op rechtsvoor was Bel Hassani de eerste reserve, en op linksvoor heeft Muamer Tankovic acht basisplaatsen gekregen. Beiden hebben te horen gekregen dat ze mogen vertrekken. Echter, met Calvin Stengs en Levi Garcia staan vervangers klaar die minder te bewijzen hebben dan de doorstromende jeugdspelers op het middenveld en in de verdediging.
Dit zorgt voor twee conclusies:

• AZ was aanvallend afgelopen seizoen de vierde club van Nederland.
• Doordat er geen significante transfers zijn, lijkt AZ klaar om komend seizoen aanvallend wederom indruk te maken.

Met Bizot is de meest prangende vacature ingevuld. Het aantrekken van Vejinovic had echter geen prioriteit. Prioriteit zou wel moeten liggen bij het halen van verdedigende versterkingen voor de breedte. Ook zou AZ misschien de posities van Rienstra en Bel Hassani moeten heroverwegen.

Op basis van de opstellingen in Figuren 1 en 2 lijkt AZ zich weinig zorgen te hoeven maken. Svensson en Van Overeem hebben hun basisplaats verdiend, Rochet voldeed niet, en Vejinovic is een bewezen Eredivisie speler, waardoor alleen Ouwejan eventueel een verzwakking zou zijn. Deze conclusie is echter maar half waar; Vlaar begint op leeftijd te raken, en de 29-jarige Van Eijden zal niet veel beter zijn dan twaalf maanden geleden.
Daarnaast is de tweede keuze in de verdediging erg onervaren. Hoewel het aantal tegendoelpunten door regressie naar het gemiddelde kan afnemen, is het daarom onwaarschijnlijk dat AZ komend seizoen een betere verdediging heeft dan afgelopen seizoen.
Ook op het middenveld en in de aanval wordt veel ruimte gegeven aan jeugdspelers. Soms gaat dit ten koste van bewezen spelers als Mühren, Bel Hassani, Rienstra en ook Tankovic die betere cijfers per 90 minuten kan overleggen dan Levi Garcia. Dit heeft positieve en negatieve gevolgen. AZ kan op deze manier vertrouwen op een positieve transferbalans, maar is dat het doel dat de club moet hebben? Als je resultaten wil halen, en Utrecht wil verdringen als de nummer vier moeten die transferinkomsten ook geïnvesteerd worden, wat ten koste kan gaan van de jeugd.
De eindconclusie lijkt dat AZ een overgangsjaar in gaat, waarin het publiek aan beide kanten veel doelpunten mag verwachten. Het gat van afgelopen seizoen naar FC Utrecht lijkt te groot om te overbruggen, tenzij er nog serieuze verdedigende versterkingen gehaald worden. Als alles mee zit, en Bel Hassani en Rienstra misschien blijven, dan zal een vijfde plek tot de mogelijkheden behoren. Aan de andere kant; mocht Bizot door blessures zijn oude niveau niet halen, Vejinovic zijn niveau van Feyenoord halen in plaats van zijn niveau van Vitesse/Heracles, en enkele jeugdspelers/Vlaar door het ijs zakken, dan zou AZ zomaar een paar plaatsen lager kunnen eindigen dan afgelopen seizoen.
Noot: Statistieken in dit artikel zijn mogelijk gemaakt door Opta en geraadpleegd via WhoScored. Alle statistieken betreffen de Eredivisie en de Play-off wedstrijden tenzij anders aangegeven.

4.4/5 - (5 stemmen)