Hoe AZ dit spelelement tot kunst heeft verheven

AZ is bezig aan een uitstekend seizoen, op het moment van schrijven staat de ploeg van John van den Brom derde in de Eredivisie en speelt het woensdag in de halve finale van de KNVB-beker tegen FC Twente. Bovendien speelt de ploeg aantrekkelijk voetbal met veel spelers uit de eigen jeugd. Wat is het geheim waardoor de Alkmaarders zo aanvallend voetbal kunnen spelen en dit combineren met goede resultaten? In dit artikel ga ik aan de hand van een aantal voorbeelden een belangrijk element uit het spel van AZ proberen uit te leggen.

Bewegen zonder bal

Het belang van beweging zonder bal wordt al vanaf vroege leeftijd benadrukt, door veel te bewegen creër je immers ruimte voor:
1. Jezelf

2. Een ploeggenoot

Aan de hand van dit versimpelde voorbeeld is te zien hoe belangrijk het maken van goede loopacties is om ruimte te creëren. Deze ruimte is ontzettend belangrijk, helemaal in het hedendaagse voetbal waarbij de verdediging van de tegenstander deze ruimte zo veel mogelijk probeert te beperken.
Toch kunnen veel teams hier nog meer uit halen. Als je een gemiddelde wedstrijd in de eredivisie of van het Nederlands elftal ziet, zie je voor het grootste gedeelte passieve spelers wanneer een van hun teamgenoten aan de bal is.
Dit leidt dan vaak tot verdedigers die de bal horizontaal naar elkaar overspelen omdat er geen ruimte ligt om een pass naar voren te kiezen. Dit wordt duidelijk uitgelegd door Pieter Zwart in dit artikel over het (gebrek aan) positie spel van het Nederlands elftal.

Bij AZ is dit niet zo, zij gaan namelijk uit van het principe dat een speler tijdens een wedstrijd relatief weinig de bal heeft en dat het dus van groot belang wat je in die tijd doet wanneer je juist niet de bal hebt.
Spelers zoals Til, Midtsjø, Svensson maken constant goede loopacties, de vraag is dan: ‘Wat onderscheidt een goede loopactie van een slechte?’ Een aantal dingen waar een goede loopactie aan moet voldoen, worden in dit interview op De VoetbalTrainer genoemd door de assistent-trainer van AZ, Arne Slot.
‘Diepte zonder bal is een heel effectieve manier om gevaar te stichten. Zeker als het startpunt, de richting en de timing van de loopacties in de diepte in orde zijn.(…) Ga je diep met aanloop, dan registreert een medespeler je loopactie beter, omdat je een volle sprint inzet. Als de pass op het juiste moment komt, ben je niet te achterhalen.(…) Daarnaast is het belangrijk dat je buiten het gezichtsveld van de tegenstander diepgaat. Als je voor hem langs loopt, ziet hij je en kan hij ook gaan sprinten, of je opvangen met lichamelijk contact. Loop je buiten zijn gezichtsveld weg, dan is hij je kwijt.’
Er zijn een aantal dingen die Slot noemt die van belang zijn voor een goede loopactie. Het eerste element is de timing van de loopactie. Als je de loopactie op het goede moment inzet lig je al op volle snelheid terwijl je tegenstander dan nog op gang moet komen, maar sta je niet in een buitenspelpositie zodra de pass komt. Deze loopactie van Idrissi is hier een goed voorbeeld van.

Het tweede element is de plek waar de loopactie wordt ingezet, ideaal is namelijk wanneer je uit het gezichtsveld van je tegenstander wegloopt. Dit zorgt er namelijk voor dat je automatisch een voorsprong hebt op je tegenstander aangezien hij niet kan zien als jij uit zijn rug wegloopt, dus kan hij ook later anticiperen.
Deze achterstand wordt nog eens vergoot door de tijd die hij verliest om op snelheid te komen. Hier onder een aantal voorbeelden.

Positiewisselingen

In het voetbal zijn er over het algemeen twee defensieve strategieën mandekking en zoneverdediging, over het algemeen kiezen bijna alle ploegen in de eredivisie voor mandekking. Dit systeem heeft als voornaamste nadeel dat de verdediger (speler in de ploeg uit balbezit) de aanvaller (speler in de ploeg in balbezit) moet volgen.
De verdediger reageert dus op de aanvaller, als aanvaller heb je dan in zekere mate controle over de verdediger. AZ maakt hier slim gebruik van door verdedigers uit hun zone weg te trekken door middel van positiewisselingen. Een voorbeeld is wanneer de spits uitzakt richting het middenveld, hierdoor brengt hij zijn directe tegenstander in een dilemma.
Kiest hij ervoor om met de spits mee te gaan en zo een belangrijke zone te verlaten, of blijft hij in zijn zone maar is de spits vrij? Bovendien moeten de spelers wanneer zij hun zone verlaten dit communiceren met hun medespelers, deze video over het basketbalteam Golden State Warriors laat goed zien hoe lastig dit is.

Net zoals in dit voorbeeld worden deze loopacties vaak in tegengestelde richting gemaakt, de spits zakt uit de nummer 10 gaat diep. Dit dwingt de tegenstander constant tot het maken van keuzes. Dit is zowel mentaal als fysiek ontzettend lastig vol te houden.

Jahanbakhsh

Alireza Jahanbakhsh is met elf goals en acht assists de absolute sterspeler van AZ, maar hij kan zo beslissend zijn door de manier hoe AZ ruimte voor hem creëert. Een patroon dat vaak terug te zien is wanneer Svensson naar binnen kruipt waardoor Jahanbakhsh vervolgens aan de buitenkant blijft.
Aangezien de linksbuiten van de tegenstander met Svensson mee naar binnen is, ligt de passlijn van de centrale verdediger naar Jahanbakhsh helemaal open. Hierdoor kan Jahanbakhsh vaak in één tegen één duels komen met zijn directe tegenstander en beslissend zijn voor AZ. Ook moeten er grote complimenten worden gegeven aan Svensson die een goed gevoel heeft (of het zijn opdrachten) wanneer hij naar binnen moet komen en wanneer juist niet.

Lage voorzetten

AZ onderscheidt zich ten opzichte van de gemiddelde eredivisieploeg door de manier hoe zij met voorzetten omgaan. Waar de meeste ploegen in de Eredivisie er voor kiezen om de bal vanaf de zijkant, ver van de goal, hoog voor te geven, kiest AZ ervoor vaak om de bal zo dicht mogelijk bij de goal hard en laag voor te geven.
Dit blijkt een hele effectieve manier waar de kans op een doelpunt veel hoger is. Het is dus niet geheel toevallig dat Weghorst en Til vaak op de goede plek staan om de bal in te kunnen tikken, hier gaan vaak goede loopactie’s en ‘slimme’ voorzetten aan vooraf.
Een combinatie van deze factoren maakt AZ een van de meest interessante en beste teams van de eredivisie. Er zijn natuurlijk ook nog een hoop punten waar nog verbetering in zit maar die bewaren we voor een ander artikel.