Hoe Brentford door data van een gokbedrijf een Premier League-club is geworden

Brentford staat op een stabiele elfde plaats in de Premier League, nadat ze afgelopen zomer promoveerden uit de Championship. Ondanks de promotie en bijkomende premie van zo’n tweehonderd miljoen euro, gaven The Bees relatief weinig uit aan nieuwe spelers. Dit is volledig in lijn met het transferbeleid van Brentford, dat gebaseerd is op data, data en nog eens data.

In het seizoen 2014/15 debuteerde Brentford in de Championship. Met veruit de laagste selectiewaarde en het laagste budget moest de Londense club een andere manier vinden om te overleven op het slagveld van tweede niveau van Engeland. Het geheime wapen bleek dichterbij dan verwacht: eigenaar Matthew Benham.

Gokconsultant

Benham is niet alleen grootaandeelhouder van Brentford – en sinds 2014 ook van FC Midtjylland – maar ook eigenaar van het bedrijf Smartodds. Het bedrijf levert statistische onderzoeken en sportmodelleringen aan professionele gokkers. Dus niet aan mensen die een euro zetten op een kampioenschap van RKC Waalwijk, maar aan mensen die op basis van data op jacht gaan naar foute quoteringen bij wedkantoren om hiervan gebruik te maken en geld te verdienen.

Smartodds gebruikt wedstrijddata om prestaties van spelers beter te kunnen inschatten dan de wedkantoren. Een voorbeeld hiervan is Expected Goals. Deze data was voor Brentford het geheime wapen om overeind te blijven op het slagveld in de Championship. Het bleek een gouden zet: Brentford eindigde op plek vijf in het debuutseizoen en oversteeg zo alle mogelijke verwachtingen. Nu worden uitslagen niet beïnvloed door Expected Goals, maar kunnen aan de hand van deze data wel andere bevindingen worden gedaan.

Onderprestatie

Een voorbeeld: stel jezelf een aanvaller in de Eredivisie voor die in één seizoen drie doelpunten weet te maken. Hij moet het vooral doen met korte invalbeurten – vaak korter dan een half uur – bij een middenmoter. In de media wordt weinig positiefs over deze speler verteld, hij heeft namelijk slechts drie keer gescoord: een miskoop. Via de achterdeur verlaat de spits de Eredivisie. Zijn Expected Goals stellen echter dat deze speler vaker had kunnen of misschien wel moeten scoren. Hij heeft dus ondergepresteerd, want hij scoorde minder dan op basis van zijn kansen kon worden verwacht.

Een half jaar later spuugt iedere aanhanger van FC Groningen zijn koffie uit als ze de krant openslaan. De speler in kwestie heeft een transfer van FC Midtjylland naar Premier League-club Crystal Palace gemaakt waarbij zo’n negen miljoen euro is gemoeid. Zijn naam: Alexander Sørloth.

Niet geheel toevallig verkaste Sørloth naar Midtjylland en begon hij daar aan de lopende band te scoren. Brentford-eigenaar Benham heeft het ook daar voor het zeggen en dus is het scoutingsbeleid gebaseerd op data. Onder andere aan de hand van Expected Goals – maar ook op basis van ISI en potentieel, waarover Michiel de Hoog een interessant artikel schreef – verscheen Sørloth op de radar van Midtjylland. 

Bij FC Groningen had hij dan wel maar drie doelpunten gemaakt, zijn onderliggende data was hoopgevender. Tijdens zijn korte invalbeurten accumuleerde de aanvaller een xG-waarde van 4,33. Dat deed hij voornamelijk vanuit kansrijke posities, zoals in bovenstaande visualisatie te zien is. De speler krijgt veel kansen, maar door welke reden dan ook komt hij tot slechts drie doelpunten. Dit kan pech zijn, maar ook bijvoorbeeld een gebrek aan vertrouwen. In het geval van Sørloth – die vaak op de bank moest starten – is laatstgenoemde een realistische optie. Midtjylland contracteerde de Noorse spits, coachte hem op de juiste manier en plukte een half jaar later de financiële vruchten.

Hidden Gems

Terug naar Brentford. Voor de Londense club zijn dit soort spelers zogeheten hidden gems. Ze kunnen deze spelers vaak spotgoedkoop oppikken, omdat ze reservespelers zijn die onderpresteren. Met de juiste coaching en stimulering slijpen ze deze spelers waarna er parels overblijven. Een speler met een hoge xG-waarde heeft immers aangetoond dat hij de potentie heeft om veel doelpunten te maken. 

Natuurlijk bepalen Expected Goals niet het volledige beleid van Brentford. Er zijn ook andere data en waarden die van belang zijn in de scouting van de Londense club. Ook is het zeker niet zo dat enkel op basis van data spelers worden gekocht, maar het kan wel een goede basis zijn om onontdekte spelers op de radar te krijgen.

Nikos Overheul, voormalig data-analist van Brentford FC, vertelde daar in 2017 tegenover VI het volgende over: “Ingegeven door onze financiële beperkingen hebben wij cijfers als filter gebruikt. Eigenlijk vanuit het principe: beter selectieve informatie dan helemaal geen informatie. Ga je alleen af op de kennis die je al hebt over namen die langs gestuurd worden, loop je relatief onbekende pareltjes mis. Data kunnen daarbij helpen. Het doel van data is niet om perfecte beslissingen te nemen, maar om betere beslissingen te nemen dan wanneer die data niet gebruikt was. Data werken in dit proces duidelijk ondersteunend en niet vervangend.”

Overheul – die inmiddels Director of Recruitment is bij Vancouver Whitecaps – legt uit dat een duidelijke visie op de speelwijze het vergaren van de juiste informatie makkelijker maakt. Daarnaast had Brentford het geluk dat ze via het bedrijf van Benham aan talloze data konden komen. “Bij Brentford was de ploeg meer op balbezit geënt dan de meeste Championship-teams. Meer combinatievoetbal dan lange ballen. Dus hebben we een model ontwikkeld dat dit in cijfers vangt. De top drie in ons model: Marco Verratti, Xavi en Sergio Busquets. Goed, dat die drie spelers prima passers zijn zal voor niemand een verrassing zijn. Daar heb je geen data voor nodig. Dat is echter precies wat je wil, dat de uitkomsten overeenkomen met intuïtieve kennis. Voor een club als Brentford is het namelijk niet de vraag wie de beste passer ter wereld is, maar wie de beste passer is die wij kunnen aantrekken. Zo kun je bijvoorbeeld kijken wie volgens het model de beste passer is in Oostenrijk, of in de Tweede Bundesliga. Ook hier heeft data dus vooral een filterfunctie. Het kan helpen om spelers op het spoor te komen die we anders gezien onze beperkte tijd nooit gevonden hadden.”

Van het huidige transfer- en scoutingsbeleid plukt Brentford zowel sportief als financieel de vruchten. Spelers die bij andere clubs onderpresteren of onder de radar blijven worden voor weinig geld opgepikt. Met de juiste coaching gebaseerd op hun persoonlijke data worden ze geslepen. De spelers stijgen boven zichzelf uit, waardoor Brentford betere resultaten boekt. Daarna worden ze voor recordbedragen verkocht, waarmee ook de financiële positie van The Bees versterkt. 

In de bovenstaande tabel zijn de acht transfers te zien die Brentford meer dan vijf miljoen euro winst opleverden. Bij elkaar opgeteld ruim honderd (!) miljoen euro winst op deze acht spelers, die voor nog geen twintig miljoen euro werden opgepikt. Deze winsten worden zowel in de structuur van de club als in de selectie gepompt, waardoor Brentford maar blijft groeien.

Opvolger Watkins

En Brentford stopt voorlopig niet met dit beleid. De opvolger van Ollie Watkins lijkt al onder contract te staan in het Brentford Community Stadium en luistert naar de naam Ivan Toney. Hij werd voorafgaand aan het seizoen 2020/21 voor ruim vijf miljoen euro opgepikt bij Peterborough. “We keken naar de data over hem en zijn veel wedstrijden gaan kijken. Ook hebben verschillende mensen hun meningen over Toney gegeven,” vertelde bestuurslid Rasmus Ankersen tegen Sky Sports News.

Met 31 doelpunten werd Toney vorig seizoen topscorer van de Championship en is zijn marktwaarde inmiddels gestegen naar 32 miljoen euro. Een nieuwe transferklapper kan binnenkort worden toegevoegd aan het toch al indrukwekkende transferpalmares van de Londense club.

Door op data gebaseerde scouting wist Brentford de afgelopen seizoenen op te boksen tegen de rijke clubs in de Championship. Een voorbeeld voor andere kleine clubs in de Engelse voetbalpiramide; als je hetzelfde beleid voert als de rijke clubs, zul je het nooit van ze winnen. Brentford toont aan dat je door ander beleid te voeren toch succesvol kan zijn. In eerste instantie met sportief succes en daardoor ook financieel succes waardoor Brentford steeds competitiever kon worden met promotie naar de Premier League tot gevolg. De vraag is hoe het beleid standhoudt op het hoogste niveau van Engeland: de rijkste competitie van allemaal.