Hoe eredivisieclubs gebruik maken van data

Het gebruik van data in het (professionele) voetbal is inmiddels niet meer weg te denken. Brentford FC dat vrijwel volledig gerund werd op basis van data, Moneyball expert Billy Beane die AZ adviseert, de opkomst van Expected Goals, hartslagmetingen en ga zo maar door. Maar hoe gaan de Eredivisieclubs over het algemeen met data om? We maakten een rondje langs de Eredivisie en kwamen met de volgende resultaten.

Datagebruik in de eredivisie

Uit ons onderzoek kwam naar voren dat iedere eredivisieclub gebruik maakt van data. Hoe men dit doet verschilt echter veel. De data wordt met name gebruikt voor de analyse van de eigen spelers (tactisch en medisch) en het analyseren van tegenstanders. Veelal wordt hij gebruik gemaakt van derde partijen als JOHAN Sports, Ortec, WyScout of InStat. Budgetten, tijd en het slim omgaan met data zijn uitdagingen die er op dit moment liggen.

FC Groningen

Een van de clubs die zich nadrukkelijk uitspreekt over het gebruik van data is FC Groningen. In het beleidsplan 2017-2020 laat de Trots van het Noorden weten ‘de profscouting aan te passen op de huidige veranderende voetbalmarkt door middel van het aanstellen van een videoscout en een datascout’. Ook de verdere ontwikkeling en implementatie van innovatie en sportwetenschap is een speerpunt op de agenda. Wouter Frencken, sportwetenschapper bij de Groningse club, ziet het gebruik van data als een ondersteuning van wat er op het veld gebeurt: “We verzamelen bij o.17, o.19, o.23 en eerste elftal iedere dag informatie uit trainingen. Dat betreft vragenlijstscores (voor inspanning en herstel), maar ook positiedata voor fysieke en tactische informatie en videobeelden uit twee vaste camera’s.
Tijdens wedstrijden verschilt de diepgang. Van alleen filmen, tot filmen en coderen, tot filmen met meerdere camera’s en 1500 gecodeerde bal acties per wedstrijd (van de hele eredivisie). Ook hebben we nog periodieke testen, zoals de maandelijkse interval shuttle run test. Aan het begin van het seizoen hebben we een uitgebreid screeningsprotocol ter bepaling van individuele capaciteit, return-to-play en benchmarken van alle elftallen om te bepalen hoe het spel verandert en hoe individuen zich ontwikkelen. Tevens registreren we blessures, lengte, gewicht, vet etc voor de hele club aan de hand van gestandaardiseerde protocollen (zoals de wetenschap voorschrijft) en op vaste momenten. Ook scouting prof- en jeugd) produceren en gebruiken data voor rapportages en beslissingen.”

Excelsior

André Hoekstra vertelt in gesprek met Tussen de linies, dat Excelsior regelmatig gebruik maakt van data en ziet dit als één van de pijlers van het succes de afgelopen drie jaar. Hoekstra beseft echter dat Excelsior niet de enige club in de Eredivisie is die dit doet. Gezien het budget van de Rotterdammers zal Excelsior op dit vlak creatief moeten zijn en slim gebruik moeten maken van de beschikbare data. Excelsior maakt onder leiding van Marco Gentile video-analyses (WyScout) en maakt veel gebruik van GPS data. Komend seizoen gaat Excelsior nog meer aan de slag met hartslagmetingen tijdens wedstrijden.

PSV

Bij PSV is men al enkele jaren intensief bezig met data. De drijvende kracht achter dit alles is sportwetenschapper Ruud van Elk. “PSV maakt zeer breed gebruik van data. Denk hierbij aan scouting, op tactisch gebied, medisch (revalidaties), spelers/teamanalyse, en interne evaluaties/onderzoek”.
Zo meet PSV via speciale hesjes bepaalde prestaties (hartslag, snelheid van sprints, vertragen) van de spelers om zo te weten te komen wat bijvoorbeeld de load/belasting is op de training. Tijdens wedstrijden gebruiken ze hier niet de hesjes voor, maar maakt PSV gebruik van camera’s. Uit de data kan blijken dat de load tijdens wedstrijden zeer hoog is geweest, waar men vervolgens weer rekening mee kan houden met het samenstellen van de trainingen die week.
Doordat PSV data breed inzet heeft het ook 4 fte in dienst die bestaat uit 2 sportwetenschappers, 1 parttime econometrist, 1 IT-er en meestal 1-2 stagiaires uit verschillende hoeken.

Roda JC

Bij Roda JC is Roel de Liège actief bezig met de inzet van data. De Liège die tevens actief is als performance analyst bij Oranje U17 vertelt dat Roda JC gebruik kan maken van data tijdens live wedstrijden (afhankelijk van de hoofdcoach). Zo kan bijvoorbeeld in de rust direct geschakeld worden en de hoofdtrainer voorzien worden van relevante informatie.
Naast de data tijdens live wedstrijden gebruikt men bij Roda JC de data ook voor nabeschouwingen, maakt de medische staf gebruik van data en wordt ook op individuele aanvraag van spelers relevante data gepresenteerd. De Liege is inmiddels 12 jaar actief bij Roda JC en merkt zeker een verschuiving bij spelers als het gaat om data-gebruik: “Enkele jaren geleden kregen wij nooit vragen vanuit spelers zelf, maar inmiddels zijn er regelmatig spelers die bij mij aankloppen voor specifieke verzoeken. De jeugd is er echt steeds meer bekend mee”.
De Liège benadrukte tevens dat de inzet van data ook erg verschilt per hoofdtrainer. In de twaalf jaar die hij bij Roda JC zit heeft hij een hoop trainers zien komen en gaan. Toch is het niet zo dat jongere coaches meer behoefte aan data hebben. Ook de oudere garde kan hier zeker voor openstaan.

AZ

Eén van de pioniers op het gebied van datagebruik binnen het voetbal in Nederland is AZ. Met Billy Bean als officieel adviseur kan AZ zich ook geen beter uithangbord wensen.
AZ zet data breed in. Uiteraard wordt dit gedaan voor het analyseren van tegenstanders, maar ook voor de prestaties van het eigen team. Ook bij de scouting van nieuwe spelers wordt actief gebruik gemaakt van relevante data.
Bij AZ gebruiken ze speciale software van TopSportsLab om constant te monitoren hoe de spelers er voor staan. Spelers beginnen ’s ochtends op de club met een bodyscan om te kijken wat de status is van de spiergroepen op dat moment, hoe men geslapen heeft en of er bepaalde mate van stress aanwezig is. Zo krijgt men een optimaal beeld van de huidige fysieke gesteldheid van de speler die vervolgens teruggekoppeld wordt aan de fysiotherapeuten.
Tijdens trainingen maakt AZ ook gebruik van hartslag en GPS. Arne Jaspers, data-analist bij AZ: “zo krijg je perfect in beeld hoe iemand presteerde tijdens een training en hoe dit zich verhoudt ten opzichte van de rest van het team.”
AZ maakt zoals gezegd veel gebruik van TopSportsLab. Om meer inzicht hierin te krijgen is deze video absoluut aan te raden:

N.E.C.

Bij NEC maakt men sinds twee jaar echt actief gebruik van data. In het begin was dit met name op het tactische voetbal gedeelte, maar sinds anderhalf jaar is dit ook uitgebreid naar het medische gedeelte (performance).
Jaimy Hulsker speelt hierbij een grote rol. Hulsker is performance analist bij NEC en geeft aan dat data analyse vooral wordt ingezet voor het analyseren en verbeteren van wedstrijdsituaties, maar ook zeker om trainingen te optimaliseren. “De fysieke data wordt gebruikt om spelers te monitoren en hun fysieke gesteldheid (lees: fitheid) te verbeteren aan de hand van de benchmarks. Hier zitten een aantal algoritmes achter vanuit onze partner JOHAN Sports.
Voor onze eigen spelers houd ik zogenaamde ‘spelerskaarten’ bij met alle individuele data per wedstrijd, periode en seizoen. Hiermee monitor ik mede de prestaties op het veld.”
Bij NEC is Hulsker de enige die zich volledig richt op het gebied van data/performance. De fysieke performance is in samenwerking met de medische staf en als er gebruik wordt gemaakt van transfer-data is dat in samenwerking met de scouting en technisch manager.

ADO Den Haag

Bij ADO Den Haag maakt men actief gebruik van data. Dit vertaalt zich eigenlijk in alle facetten zoals transfers, performance, analyseren tegenstanders en analyseren van eigen spelers. Bij ADO is Marvin van der Valk actief als performance analist. Hij verzamelt alle data die ze krijgen van Ortec en filtert dit richting trainers en spelers, beide krijgen een teamanalyse en een individuele analyse per speler.
Van der Valk: “Samen met onze fysiek trainer John Nieuwenburg lezen wij onze eigen GPS data. GPS is van JOHAN Sports, de GPS voorziet ons van een heel veel fysieke data, als high intensity sprints/sprints/joggen en wandelen (voor alles is een benchmark en het aantal km per uur aangeven per variabele).
Tevens kunnen wij uit het systeem lezen of spelers een grote kans hebben op blessures, door de fysieke data en hartslag en nulmeting naast elkaar te zetten. Zo geeft JOHAN Sports je direct een advies per speler.”
Uiteindelijk zijn er binnen ADO twee personen echt intensief bezig met data: de video-analist en de fysiek trainer.

Toekomst van het datagebruik in de Eredivisie

Alle ondervraagde clubs waren het eens: data gaat een steeds belangrijkere rol spelen in de besluitvorming van clubs. Toch wil Wouter Frencken (FC Groningen) ervoor waken dat we onszelf niet verliezen in het gebruik van data: “we moeten vooral beseffen dat het ondersteunend is aan alles wat op het veld gebeurt. Meer data wordt alleen maar meer data. En uit wat we nu doen, kunnen we nog meer halen. We moeten het vooral nóg efficiënter gaan inzetten.” Ook bij de buren in Friesland is dit besef er. Om aan uit beschikbare data de juiste informatie te halen gaat SC Heerenveen samenwerken met een aantal universiteiten.
Bij PSV verwacht men gebruik te maken door de toename van de kwaliteit, beschikbaarheid en de betaalbaarheid. In gesprek met PSV TV laat Ruud van Elk weten dat in Engeland, Duitsland en Spanje data van clubs openbaar is. In de eredivisie levert nog niet elke club data op. Van Elk hoopt dat hier de komende paar jaar verbetering in komt.
Toch is het niet vanzelfsprekend dat alle eredivisieclubs aan deze wens gaan voldoen. Veel clubs hebben een klein budget, waardoor de financiële mogelijkheden beperkt zijn. Ruud van Elk ziet dit ook, wanneer hij de Nederlandse competitie vergelijkt met die in Engeland: “Omdat de budgetten bijna ongelimiteerd zijn zitten er vaak bijna tien tot twaalf fulltimers op een eerste elftal, waar wij het met een of twee man doen”. Eerder vond Excelsior al een creatieve manier om op een goedkope manier spelers te scouten. Door studenten van Erasmus Universiteit Rotterdam in te zetten, scout Excelsior in het buitenland. In de zoektocht naar nieuwe spelers worden video’s gebruikt van Wyscout en zelfs de spelersdatabase van Football Manager is een bron aan informatie.
Hoewel alle clubs van mening zijn dat het gebruik van data gaat toenemen de komende jaren, heeft deze ontwikkeling niet altijd de hoogste prioriteit bij de clubs. PEC Zwolle en Roda JC zien dat trainers divers omgaan met het gebruik van data. Hierdoor ligt de focus sneller op andere punten. Ook bij ADO Den Haag is dit het geval: “hoewel het fijn zou zijn als iemand zich alleen met data bezig houdt en dus het voorwerk doet, liggen de prioriteiten, zoals bij veel clubs, nog even op andere vlakken.”

Noot: dit artikel is een co-productie van Remon Hendriksen en Richard Lochten.