Een balcontactanalyse van kampioensploeg PSV

Een van de spelvariabelen die dit jaar bij PSV duidelijk verschilt met het vorige seizoen is het aantal passes en het aantal balcontacten. PSV creëert met minder balcontacten juist meer kansen. Met deze directe speelstijl scoorden de Eindhovenaren al zes keer uit een snelle counter. Een opvallend statistisch gegeven en reden genoeg om het aantal balcontacten dit jaar eens wat nader te bestuderen. In dit onderzoek kijken we enerzijds naar de balcontacten per minuut en anderzijds naar de mogelijk herleidbare directe structuren binnen het elftal.
De data hebben betrekking op de wedstrijden die PSV speelde in de periode van 17 december 2014 tot en met 13 februari 2015. De uitwedstrijd tegen NAC is buiten deze analyse gehouden, omdat PSV na de rode kaart van Jetro Willems al na slechts één minuut met tien man stond. Die wedstrijd werd overigens wel gewonnen. De variabele balcontact per minuut is van elke positie van PSV geregistreerd tot aan de eerste wissel aan Eindhovense kant, dit om een te grote statistische vertekening te voorkomen. Daarnaast is er uit pragmatische overweging gekozen voor de specifieke posities, in plaats van de bijbehorende spelersnaam. In afbeelding 1 wordt voor het lezersgemak wel per positie de belangrijkste basisplaats/naam getoond. In totaal zijn er 464 minuten aan balcontacten in onderlinge samenhang geanalyseerd door middel van een regressie-analyse.

Het gemiddelde balcontact

Het aantal balcontacten binnen het elftal loopt uiteen van 378 balcontacten van de rechter vleugelaanvaller tot en met 669 balcontacten voor de centrale middenvelder. In zowel tabel 1 als afbeelding 1 is duidelijk af te lezen dat de rechtermiddenvelder en de rechteraanvaller minder balcontact maken ten opzichte van de beide posities aan de linkerzijde. Zo heeft de rechter vleugelaanvaller bijna 200 balcontacten minder in vergelijking met zijn collega op linksvoor.

In de afbeelding 1 is het totaal aantal balcontacten per positie binnen het 4-3-3-systeem weergegeven. Grotere cirkels staan in de afbeelding gelijk aan meer balcontacten. De bijstaande namen zijn ondergeschikt aan de posities en staan er louter ter indicatie. Tussen haakjes het aantal basisplekken tussen 17 december 2014 en 13 februari 2015. De spelers zijn gekozen op basis van speelminuten op die specifieke positie in de zojuist genoemde periode.

Is er een structuur te herkennen?

Buiten het totaal aantal balcontacten is het ook zinvol om te kijken of er een structuur bestaat binnen het aantal balcontacten. Als een bepaalde positie in het veld veel balcontact heeft, wie maakt er dan binnen dezelfde minuut ook vaker balcontact? De belangrijkste onderzoeksvraag is: wat doet een verandering in balcontact bij één positie met het balcontact bij de andere posities en is er vanuit deze verandering een duidelijke structuur te herkennen binnen het spelsysteem?
In de elf onderstaande afbeeldingen worden alleen de belangrijkste relaties binnen de 4-3-3-speelstijl van PSV (per linie) weergegeven. De grijze cirkel is de positie die centraal staat binnen elke afbeelding. Verder is de sterkte in samenhang van deze centrale positie met de overige posities terug te vinden in de afbeelding. Grotere cirkels geven aan dat er een sterke relatie is tussen de grijze positie-cirkel en de resterende posities binnen het veld. Hoe groter de cirkel des te groter de samenhang met de positie in kwestie.

Doelman

Afbeelding 2 verwijst naar de keeper (de grijze cirkel) en de overige posities. Er zijn vier significante relaties gevonden, waarvan drie negatief. Balcontact binnen deze drie posities hangt in dit geval negatief samen met het balcontact van de goalkeeper. Het blijkt dat – om eenmalig in spelersnamen te spreken – het balcontact van keeper Zoet (GK) negatief samenhangt met het balcontact van Narsingh (FWR) en vice versa. Als Zoet aan de bal is, maken deze drie rode posities in verhouding minder balcontact (en omgekeerd natuurlijk ook). Deze negatieve relatie gaat ook op voor de rechtsback (DR) en de linkermiddenvelder (ML). De centrale verdediger (DCR) aan de rechterkant heeft wel een positieve relatie met de goalkeeper (GK). In het vervolg worden negatieve relaties in het rood aangegeven en de positieve relaties met een groene kleur.

De defensie van PSV

Hoe zit het met de verdediging van de Eindhovenaren? Opmerkelijk is dat het balcontact van de linksachter (DL) positief correleert met beide vleugelaanvallers van PSV. Bij de centrale verdediger rechts (DCR) zien we vooral een samenhang met de rechtsback en centrale verdediger links. Deze centrale verdediger (DCL) aan de linkerzijde correleert significant met de posities DCR en MC. Wanneer de rechtsback (DR) balcontact heeft (of net heeft gehad) is de kans het grootst dat ook de rechter centrale verdediger (DCL) balcontact maakt. Daarnaast is er vanuit de rechtsbackpositie (DR) een positieve structuur met de centrale middenvelder (MC), linker middenvelder (ML) en de rechter vleugelaanvaller (FWR). In de onderstaande vier afbeeldingen zijn de betreffende relaties terug te zien.

Het Eindhovense middenveld

Het middenveld bestaat bij PSV uit drie posities. Van deze drie heeft alleen de middenvelder aan de rechterkant (MR) een sterke samenhang met de centrale aanvaller (FW). De centrale middenvelder (MC) correleert als centraal knooppunt in balcontact per minuut met liefst zes (!) andere posities. Waar de rechtermiddenvelder (MR) nog een lijntje heeft met de centrale spits, heeft de centrale middenvelder (MC) meer een structuur naar de vleugelposities (FWR & FWL). De middenvelder aan linkerkant (ML) lijkt meer een scharnierpunt te zijn vanuit rechtsachter naar linksvoor.

De aanvallers van PSV

De rechter vleugelaanvaller correleert significant met beide backs (DR & DL) en de centrale middenvelder (MC). We zagen eerder al dat de middenvelder aan de rechterkant gekoppeld is aan de spits (FW). De linker vleugelaanvaller (FWL) correleert in balcontact het meest met de eigen linkerzijde.

Conclusie

We hebben er even op moeten wachten, maar PSV is dit jaar weer de topdog van de Eredivisie. De Brabanders draaien een prima seizoen in het jaar dat de traditionele top drie zich herpakt. Zit er een statistische structuur binnen het elftal van Philip Cocu? In de samenvattende eindafbeelding met structuurlijnen wordt het antwoord gegeven:

Uit de balcontactanalyse per minuut wordt duidelijk dat de rechterkant in frequentie minder balcontact heeft dan de linkerkant. Opvallend in de achterhoede is dat beide backs een structuur hebben naar de 2 vleugelaanvallers. Voor de linksback loopt deze route naar de rechter vleugelaanvaller deels (de groene structuur) via het centraal midden. Deze centrale middenvelder is tevens ook een schakel vanuit de rechterkant van de verdediging (de blauwe structuur) naar de ML en FWL. De middenvelder gepositioneerd aan de rechterkant heeft een voorkeur (de rode structuur) voor de centrale aanvaller.
De gebruikte data in dit onderzoek is afkomstig van OPTA.