Welke clubs zijn de economische winnaar en verliezer van de Eredivisie?

De reguliere eredivisiecompetitie van het seizoen 2017/2018 is afgelopen. PSV heeft zich tot kampioen gekroond en FC Twente is direct gedegradeerd. Zoals Van Ours en Van Tuijl reeds schreven is er een relatie tussen de begroting en de eindklassering (2014). Interessant is welke clubs het beschikbare budget goed dan wel slecht hebben besteed: Wie zijn aan de hand van de beschikbare begroting de (economische) winnaar en verliezer van de Eredivisie? Niet alleen in het afgelopen seizoen maar ook in de vijf seizoenen daarvoor.

PSV of Excelsior winnaar van het seizoen 2017/2018?

De Groot en Eikelenboom (2017) publiceerden in het Financieel Dagblad een ranglijst van de begrotingen. De begroting is een raming van de verwachte opbrengsten of van de uitgaven exclusief het resultaat van transfersommen.
De begroting is gebaseerd op de gerealiseerde inkomsten en uitgaven in voorgaande seizoenen. De begroting van Ajax bedroeg naar schatting € 80 miljoen en die van Excelsior € 6,2 miljoen. Onderstaande figuur laat duidelijk zien dat er een verband is tussen de positie op de begrotingsranglijst (Ajax nummer 1, Excelsior nummer 18) en de eindklassering in de competitie.
Ajax en PSV, de twee clubs met de hoogste begrotingen nemen respectievelijk plek 2 en 1 in bij de eindklassering. Zij staan rechtsboven in figuur 1 gepositioneerd.

De clubs die onder de streep staan hebben het goed gedaan: ze hebben beter gepresteerd dan verwacht mocht worden op basis van de ranglijst van de begrotingen. Uitblinker was Excelsior: de kleinste begroting van de Eredivisie (18e op de begrotingsranglijst) maar een keurige 11e plek in de eindklassering. Een relatieve winst van 7 plekken.
Clubs die boven de streep staan hebben het slecht gedaan. Uitschieter daarbij is natuurlijk FC Twente, de club met de vierde begroting van de Eredivisie (€ 29,8 miljoen) behaalde slechts een 18e plek in het eindklassement. Een verlies van maar liefst 14 plekken ten opzichte van de begrotingsranglijst!

Uitschieter daarbij is natuurlijk FC Twente, de club met de vierde begroting van de Eredivisie (€ 29,8 miljoen) behaalde slechts een 18e plek in het eindklassement.

Deze opstelling en conclusie is in mijn ogen te eenvoudig. De eerste reden is dat er in de Nederlandse competitie grote verschillen bestaan in de hoogte van de begrotingen. De begrotingen van de top drie zijn fors hoger dan de begrotingen van de andere clubs.
In het “rechterrijtje” hebben de clubs vaak begrotingen die dicht bij elkaar liggen. Zo ontlopen de begrotingen van NAC, Sparta, Willems II, Roda JC en Heracles elkaar maar heel weinig: de begrotingen van deze vijf clubs voor het seizoen 2017/2018 liggen tussen de € 10,9 miljoen en € 11,5 miljoen.
De stand op de begrotingsranglijst bij deze vijf clubs zegt dan niet zo veel. De hoogte van de begroting is mogelijk een betere indicator dan de begrotingsranglijst.
De tweede reden is dat de data van één seizoen maar een beperkte indicator is of een club haar geld goed besteed heeft. Het is eigenlijk een momentopname. Misschien raakte de spits langdurig geblesseerd, waren de spelers uitgekeken op de trainer, deelde de scheidsrechter ten onrechte rode kaarten en penalty’s uit of kampte de keeper met een langdurige vormdip.
Beter is om de data van meerdere seizoenen te gebruiken.

Prestaties van zes seizoen

Ik heb data over de begrotingen en van de eindklasseringen van zes seizoenen (2012/2013 tot en met 2017/2018) genomen. De schattingen van de omvang van de begrotingen zijn afkomstig van Molenaar, sportinfo.nu.nl en van De Groot en Eikelenboom.
PSV had in het seizoen 2016/2017 het hoogste budget (€ 85 miljoen), FC Dordrecht het laagste budget (€ 2,1 miljoen in seizoen 2014/2015). Figuur 2 toont de eindklasseringen naar de begrotingen.

Figuur 2 toont dat clubs met een hoge begroting beter presteren dan clubs met een lage begroting. Alleen clubs met een begroting van € 50 miljoen of meer zijn de afgelopen zes seizoenen kampioen geworden. Clubs met een begroting van circa € 10 miljoen eindigen meestal in het ‘rechterrijtje’.
Zoals eerder geconstateerd was FC Twente in 2017/2018 de slechtste ploeg van de Eredivisie. Was dat een incident? Hoe presteerde FC Twente in de vijf seizoenen daarvoor? In figuur 2 heb ik de positie van FC Twente er uitgelicht.
Positieve uitschieter was seizoen 2013/2014: FC Twente behaalde met een begroting van € 46 miljoen de derde plek. De laatste vier seizoenen presteert FC Twente beduidend onder de verwachtingen met haar begroting: achtereenvolgend een 13e, 10e, 7e en 18e plek in het eindklassement Dit is duidelijk te zien in figuur 2 door de afstand van FC Twente tot de trendlijn.

England: The more you pay your players in wages, the higher you will finish

Kuper en Szymanski (2012) tonen in het zeer lezenswaardige boek Soccernomics (een update van Why England Lose uit 2009) aan dat de prestaties van de Engelse clubs in de Premier League en in Championship over de periode 1998-2007 grotendeels wordt bepaald door het beschikbare playersbudget. Het playersbudget is het beschikbare budget voor salarissen van spelers exclusief transfers. Zij stellen: ‘In short, the more you pay your players in wages, the higher you will finish.’
Kuper en Szymanski stelden een ranglijst van de gemiddelde eindklassering per club op met daarnaast een kolom waarin het playersbudget van die club wordt gerelateerd aan het gemiddelde playersbudget van alle clubs.
Manchester United voert de ranglijst van de gemiddelde eindklasseringen aan maar had op Chelsea na het hoogste playersbudget. De economisch best presterende clubs waren Arsenal. Plymouth en Preston North End. De economisch slechts presterende clubs in de periode 1998-2007 waren Manchester City en QPR.

En in Nederland?

Het onderzoek van Kuper en Szymanski inspireerde mij tot onderzoek naar de Nederlandse competitie. Helaas heb ik niet de beschikking over de (meerjarige) uitgaven aan spelerssalarissen van de Eredivisie en Eerste divisieclubs.
Ik baseer me daarom op de schattingen van de begrotingen van de Eredivisieclubs van de seizoenen 2012/2013 tot en met 2017/2018 van De Groot en Eikelenboom, sportinfo.nu.nl en van Molenaar.
Nadeel van deze data is dat de begrotingen naast het spelersbudget dus ook de verwachte uitgaven aan stadion, marketing, staf e.d. bevatten.
De gemiddelde geschatte begroting in de afgelopen zes seizoenen bedroeg € 23,2 miljoen per club. De gemiddelde begroting per seizoen verschilt van € 21,8 miljoen (2014/2015) tot € 25,1 miljoen (2016/2017).
De gemiddelde begroting van elk seizoen heb ik als uitgangspunt genomen om de relatieve prestaties tot uitdrukking te laten komen.
In tabel 1 is een ranglijst opgesteld van de gemiddelde eindklassering (kolom 2) met daarnaast een kolom waarin de begroting wordt uitgedrukt in een verhoudingsgetal ten opzichte van de gemiddelde begroting.

Ajax voert de ranglijst in de afgelopen zes seizoenen aan met een gemiddelde plek in het eindklassement van 1,7 gevolgd door PSV een gemiddelde eindklassering van 2,0.
De laatste kolom in de tabel toont dat Ajax naar verhouding een drie keer zo hoge begroting heeft als de gemiddelde begroting (3,00).

Aan de hand van deze tabel en figuur 3 (met een logaritmische schaal op de y-as van de begrotingen) kun je afleiden welke Eredivisieclubs relatief economisch goed of slecht presteren in relatie tot hun budget.
Een economisch goed presterende club is FC Utrecht met een gemiddelde eindklassering van 6,7 met een verhoudingsbudget van 0,71. FC Utrecht presteert daarmee beter dan Heerenveen of FC Groningen en nadert qua eindklassering Vitesse en AZ.
PEC Zwolle en Excelsior presteren ook goed in relatie tot de in verhoudingsgewijze beperkte begroting. Van de clubs uit het rechterrijtje presteerden RKC, Go Ahead Eagles, VVV en Cambuur economisch beter dan NAC, Sparta en Roda JC.
In de tabel is wederom duidelijk zichtbaar dat FC Twente slecht heeft gepresenteerd in relatie tot het budget: de gemiddelde eindklassering is 9,5 maar met een verhoudingsbegroting van 1,66.
Als je dat vergelijkt met PEC Zwolle met een bijna gelijke gemiddelde eindklassering van 9,8 maar met een beduidend lagere verhoudingsbegroting van 0,43 kun je stellen dat FC Twente al jaren haar begroting niet goed weet te besteden.
Daarmee is bewezen dat FC Twente de economisch slechts presterende club is van de afgelopen zes seizoenen Eredivisie.