Hoe presteren teams bij een achterstand?

5 februari 2014, 18.47: Jody Lukoki mag namens SC Cambuur aanleggen voor een corner tegen PSV. Na het nodige kunst- en vliegwerk weet Feyenoord-huurling Elvis Manu zijn ploeg al in de tweede minuut op voorsprong te schieten. De goal blijkt uiteindelijk geen directe invloed op de uitslag te hebben, aangezien Jeffrey Bruma en Jürgen Locadia PSV uiteindelijk een 1-2 zege bezorgen. Het was de eerste keer dit seizoen dat de Eindhovenaren een achterstand om wisten te buigen in een voorsprong. Maar hoe gaan Eredivisieteams in het algemeen om met een achterstand? Hoeveel procent van de duels wordt gewonnen nadat de tegenstander op voorsprong is gekomen?
Noot: de gebruikte cijfers zijn sinds 2007/08 en komen van www.transfermarkt.de

Algemene cijfers over ‘de achterstand’

In totaal zijn alle Eredivisieteams 2250 maal op achterstand gekomen. Met ‘een achterstand’ wordt bedoeld: een duel waarin het team achter heeft gestaan. Mocht een team dus achter komen, gelijk maken en opnieuw achter komen, telt dit dus slechts als één achterstand! Het is wel mogelijk dat beide teams in een duel ‘op achterstand’ komen. Deze situatie deed zich bijvoorbeeld voor bij SC Cambuur – PSV.
Dat een achterstand bijna zeker een nederlaag oplevert, blijkt wel uit de cijfers: van de 2250 achterstanden die de teams opliepen, eindigden er uiteindelijk 1546 ook daadwerkelijk in een nederlaag, een percentage van 68,71%. Een overwinning bij een achterstand is bijna uitgesloten: slechts 279 achterstanden werden uiteindelijk omgebogen in een overwinning, een percentage van 12,40%. De snelle rekenaar ziet dus dat 18,89% (425) van de achterstanden alsnog een punt opleverden.
Dat het makkelijker is om een achterstand weg te werken in eigen huis, klinkt logisch. De cijfers ondersteunen dit; van de 939 achterstanden die werden opgelopen in eigen huis, werd 17,89% (168 in totaal) alsnog omgebogen in een voorsprong. 208 Achterstanden eindigden in een gelijkspel en 563 slechte scoreverlopen leverden uiteindelijk ook daadwerkelijk een nederlaag op!

Uiteraard is het erg leuk om naar de totaalgemiddeldes te kijken, maar dit wil nog niet heel veel zeggen over de kwaliteiten van een type club. Zo is het bijvoorbeeld logisch dat een titelkandidaat gemiddeld vaker een achterstand om weet te buigen dan een degradatiekandidaat en dat de titelkandidaat dus ook meer punten weet te pakken. Om hier een overzichtelijk beeld van te krijgen, is een indeling gemaakt van het type club. Te weten: de titelkandidaat, de subtopper, de Play-Offs-kandidaat, de middenmoter, de ‘twijfelgevallen’ en de degradatiekandidaat. Welke club bij welke groep hoort, is hieronder te zien.

Wanneer we kijken naar de titelkandidaten, zien we dat zij gemiddeld 1,02 punt pakken per achterstand. Dit is beduidend meer dan de subtoppers, die het met ongeveer de helft moeten doen. De degradatiekandidaten zijn niet erg goed in achterstanden ombuigen (zoals verwacht). Van de 293 achterstanden boekten zij slechts negentien overwinningen (6,48%). Dat komt neer op een gemiddeld aantal punten van 0,32 per achterstand.
In thuisduels doen alle groepen het beter dan in uitduels. Waar de topclubs in uitduels slechts 0,77 punt per achterstand pakken, is dit in thuisduels 1,38. Vooral de degradatiekandidaten zijn beter in thuisduels dan in uitduels. Waar zij in uitduels gemiddeld slechts 0,19 punten per achterstand overhouden (dat komt neer op één gelijkspel per vijf achterstanden), is dit in thuisduels 0,50 (dus één gelijkspel per twee achterstanden).

Twente ‘koning van de comeback’, achterstand bij Willem II betekent nederlaag

FC Twente mag zich koploper noemen op basis van het ‘achterstandenklassement’. Van de 89 achterstanden die de Tukkers sinds 2007/08 opliepen, werden er 27 omgebogen in een overwinning en eindigden een even hoog aantal in een gelijkspel (beide 30,34%). Dat houdt dus automatisch in dat 39,33% van de achterstanden, ongeveer vier van de tien dus, uiteindelijk ook een nederlaag opleverde. Gemiddeld pakt Twente 1,21 punten per wedstrijd als het op achterstand komt.
Nummer twee op de lijst is Ajax. De Amsterdammers kwamen 74 duels op achterstand en wisten er uiteindelijk twintig om te buigen in een overwinning, dat is 27,03%. Dertig duels eindigden uiteindelijk ook in een nederlaag, een percentage van 40,54%. Ajax pakt gemiddeld 1,14 punten in ‘achterstandsduels’.
De laatste plek in het onderzoek is weggelegd voor Willem II. In de 123 duels dat de Tricolores op achterstand kwamen, wist de ploeg uiteindelijk slechts vijf maal (4,07%) een overwinning te pakken. Maar liefst 103 duels eindigden in een nederlaag (83,74%), waardoor de Tilburgers slechts 0,24 punt per achterstand pakken.

PSV komt beste terug in thuisduels, maar laat veel punten liggen in uitwedstrijden

Wanneer we alleen kijken naar de comebacks in thuisduels, is niet Ajax of FC Twente koploper, maar PSV. De Eindhovenaren zijn in 31 duels in het Philips Stadion op achterstand gekomen, maar wisten wonderbaarlijk genoeg nog vijftien duels hiervan te winnen (48,39%). Van de overige zestien wedstrijden werden er zes gelijk gespeeld, waardoor de club uit de Lichtstad gemiddeld 1,65 punt per wedstrijd overhoudt wanneer het achter komt.
Ook de nummers twee en drie op de lijst doen het uitstekend. FC Twente moet PSV net voor zich duiden en heeft een gemiddeld aantal punten van 1,54, terwijl Ajax het met slechts 1,32 punten per thuisachterstand moet doen. Dat Feyenoord vierde staat met 1,09 punten is niet zo verwonderlijk. Wel verrassend is de nummer 5. Ondanks dat Go Ahead Eagles pas in vijf Eredivisie-thuisduels op achterstand is gekomen, heeft het wel vijf punten weten te halen in deze duels, gemiddeld 1,00 per duel.

Waar de Eindhovenaren nog koploper zijn als het aankomt op thuisduels, doen ze het een stuk minder in uitwedstrijden waarin ze op achterstand komen. Van de 45 duels waarin de Eindhovenaren achter kwamen, werden er slechts vier omgebogen in een overwinning. Dit komt neer op een schamel percentage van 8,89%. Hiermee doen ze het een stuk slechter dan de concurrentie. Daar waar Feyenoord 15,63% om weet te buigen in een zege, lukt dat FC Twente in 22,00% van de gevallen. Ajax doet het zelfs nog een stukje beter; van de 49 achterstanden werden er twaalf in een zege omgebogen, een percentage van 24,49%!
In Tilburg kan men beter stoppen met voetballen wanneer het op achterstand komt, want van de 68 uitduels waarin de tegenstander op voorsprong heeft gestaan, werd er slechts één omgebogen in een zege en eindigden er zes alsnog in een gelijkspel. Dit houdt dus in dat 89,71%, (61 ) van de wedstrijden, in een nederlaag eindigde.

Conclusie

Een achterstand is voor ieder team moeilijk weg te werken. Natuurlijk verschilt het met wat voor elftal je aantreedt (titelkandidaat, subtopper of zelfs degradatiekandidaat), maar gemiddeld genomen wordt slechts 12,40% van de achterstanden in een zege omgebogen. Twente (1,21) en Ajax (1,14) zijn van alle verenigingen de twee teams die het beste met een tegenslag omgaan, op de voet gevolgd door PSV (0,97) en Feyenoord (0,80). PSV weet de punten vooral in thuisduels te pakken (1,65) en laat dus in uitduels regelmatig punten liggen (0,51; één gelijkspel per twee achterstanden).
Het blijkt dat het voor ploegen uit de onderste regionen (groep 6 dus) erg lastig is om een achterstand om te buigen. Van de 293 achterstanden eindigden er ook 236 daadwerkelijk in een nederlaag, een percentage van 80,55%. Echter, er worden ook negentien achterstanden omgebogen in een overwinning (6,48%). Een achterstand hoeft dus nog niet per definitie te betekenen dat het duel verloren is.