Loting KNVB Beker: de feiten

Dit weekend vindt de loting van de TOTO KNVB Beker plaats. Heinrich Welling, koning van de loting, mag dan weer met zijn grote koffer vol met lotingballen op pad om de loting in goede banen te leiden.
Ondanks zijn onkreukbare imago is de loting van de TOTO KNVB Beker altijd voer voor discussie. Zo zorgde het grote aantal thuiswedstrijden van Feyenoord voor een hoop ophef, uitte Luuc Eisenga als directeur van sc Heerenveen publiekelijk zijn frustratie toen zijn club wéér een uitwedstrijd had geloot en sprak ADO Den Haag-speler Lex immers schande van alweer een uitwedstrijd tegen Feyenoord.
https://twitter.com/ImmersLex/status/1046147236982403074

Koude en warme balletjes?

Marketingdeskundige Frank van den Wall Bake ging in 2006 nog een stapje verder door te stellen dat geen enkele loting voor een sportevenement eerlijk is.
Volgens hem worden ballen voor een loting in een vriezer gelegd en dan kunnen warme en koude ballen worden gekozen.
Uit eigen ervaring weet ik dat dit absoluut niet het geval is, enerzijds omdat ik als voormalig KNVB-medewerker de loting jarenlang heb voorbereid en anderzijds omdat ik Heinrich Welling heb leren kennen als de meest integere collega.
Desondanks is het de moeite waard om de uitkomsten van de lotingen van de afgelopen elf seizoenen onder de loep te nemen.

De feiten

Om gelijk met de deur in huis te vallen: uit de cijfers blijkt inderdaad dat Feyenoord relatief het vaakst een thuiswedstrijd loot. De Rotterdammers lootten maar liefst 25 (64%) van de 39 keer een thuiswedstrijd, waarbij wedstrijden in de finale in de eigen Kuip buiten beschouwing zijn gelaten.
Behalve Feyenoord zijn er nog vijf clubs die in de helft of meer van de gevallen een thuiswedstrijd lootten, namelijk AZ (55%), Roda JC (53%), Heracles Almelo (53%), FC Twente (51%) en FC Dordrecht (50%).
ADO Den Haag loot daarentegen beduidend minder gunstig. In slechts 3 (15%) van de 20 gevallen lootte de club uit de hofstad een thuiswedstrijd. Voor TOP Oss (23%) en NAC Breda (27%) vielen de lotingen niet veel beter uit.

Het is echter te kort door de bocht om enkel en alleen naar het percentage thuiswedstrijden te kijken om te bepalen of het lot een bepaalde club gunstig gezind is.
De sterkte van de tegenstander speelt daarbij eveneens een belangrijke rol. Helemaal omdat BVO’s die in de 1e ronde een amateurvereniging loten automatisch een uitwedstrijd spelen.
Om de sterkte van de tegenstander te bepalen, wordt allereerst onderscheid gemaakt tussen clubs die uitkomen in de Eredivisie, Keuken Kampioen Divisie en amateurverenigingen.
Wanneer we kijken naar het percentage tegenstanders dat afkomstig is uit de Eredivisie, speelt Feyenoord (69%) het vaakst tegen een club uit de hoogste vaderlandse competitie. De Rotterdammers worden gevolgd door VVV-Venlo (63%) en FC Utrecht (61%).
Helmond Sport (21%), FC Emmen (22%) en Almere City FC (22%) spelen daarentegen het minst vaak tegen clubs uit de Eredivisie.
Niet geheel verrassend spelen VVV-Venlo (11%), Feyenoord (15%) en FC Utrecht (18%) het minst vaak tegen een amateurvereniging.
FC Emmen (61%) speelt echter het vaakst tegen een amateurvereniging, gevolgd door Telstar (53%) en Excelsior (50%).

Om de sterkte van de tegenstander nog beter in kaart te brengen, wordt het niveau van de competitie waar een club of amateurvereniging speelt als indicator genomen.
Clubs die uitkomen in de Eredivisie krijgen speelniveau 1, clubs die uitkomen in de Keuken Kampioen Divisie krijgen speelniveau 2, amateurverenigingen die uitkomen in de Tweede divisie krijgen speelniveau 3 enzovoorts.
Op basis hiervan kan worden geconcludeerd dat FC Emmen (2,5) de zwakste tegenstanders loot (niet geheel verrassend vanwege het grote aantal amateurverenigingen als tegenstander), op de voet gevolgd door Telstar (2,4) en Excelsior (2,4).
VVV-Venlo (1,5) en FC Utrecht (1,5) loten daarentegen de sterkste tegenstanders en blijven Feyenoord (1,6) nipt voor.

Qua prestaties heeft AZ van alle clubs de meeste punten behaald en mag zich met recht ‘Cupfighter’ noemen.
In 52 wedstrijden wist de club uit Alkmaar 112 punten te behalen, waarbij de stand na 90 minuten als uitgangspunt is genomen en dus geen rekening is gehouden met eventuele winst na verlenging of strafschoppen.
Kijken we naar het gemiddeld aantal punten per wedstrijd, dan wordt AZ (2,15) voorbijgestreefd door Ajax (2,28) en PSV (2,23).

Het is daarnaast ook nog interessant om even naar de prestaties van de amateurverenigingen die hebben deelgenomen aan de TOTO KNVB Beker te kijken. In de afgelopen elf seizoenen wisten in totaal 220 amateurverenigingen door te dringen tot het hoofdtoernooi.
Van al deze verenigingen is VVSB de best presterende met 23 punten uit vijftien wedstrijden. Kozakken Boys wist eenzelfde aantal punten te behalen, maar had hier een wedstrijd meer voor nodig.
Achilles’29 volgt op een derde plek. Mocht de vereniging uit Groesbeek in de seizoenen 2013/’14 tot en met 2016/’17 echter niet zijn uitgekomen in het betaald voetbal, dan was Achilles’29 hoogstwaarschijnlijk de best presterende amateurvereniging in de TOTO KNVB Beker geweest.

Een ander opmerkelijk feit is dat ADO Den Haag vanaf seizoen 2009/10 tot en met 2015/16 en Helmond Sport vanaf het seizoen 2010/11 tot en met 2016/17 maar liefst zeven seizoenen achter elkaar geen enkele thuiswedstrijd lootten.
ADO Den Haag lootte zelfs in negen van de elf seizoenen geen enkele thuiswedstrijd. FC Den Bosch is daarentegen de club die het vaakst geen enkele uitwedstrijd lootte (vier keer).

Thuisvoordeel?

Wanneer we het loten van thuiswedstrijden vergelijken met de prestaties van clubs, zien we dat er een aardig verband bestaat (R²=0,51). Dit kan hoogstwaarschijnlijk worden verklaard door het thuisvoordeel.
Vergelijken we het thuisvoordeel van de afgelopen elf seizoen van wedstrijden in de Eredivisie met wedstrijden in de TOTO KNVB Beker, dan zien we dat in de Eredivisie 48% en in de KNVB Beker 37% van de wedstrijden door de thuisclub wordt gewonnen.
Het relatief lage percentage gewonnen wedstrijden door de thuisclub kan worden verklaard doordat amateurverenigingen in de 1e ronde altijd een thuiswedstrijd spelen wanneer men een BVO loot.
Daarom is het beter om te kijken naar de resultaten vanaf de 2e ronde en in dat geval is het thuisvoordeel exact even hoog, namelijk 48%. Kijken we naar de uitspelende club, dan kunnen we concluderen dat in de Eredivisie 29% en in de KNVB Beker, vanaf de 2e ronde, 36% van de wedstrijden door de uitspelende club wordt gewonnen.

De loting

Aan het eind van dit artikel gaan we terug naar waar het mee begon: de discussie omtrent de uitkomst van de loting.
Het klopt inderdaad dat Feyenoord relatief het vaakst een thuiswedstrijd lootte, maar na VVV-Venlo en FC Utrecht lootten de Rotterdammers ook de sterkste tegenstanders.
Of het lot Feyenoord gunstig gezind is, valt dus te betwijfelen. In het seizoen 2015/16, het jaar waarin beslag werd gelegd op de KNVB Beker, kruisten de Rotterdammers enkel en alleen met Eredivisionisten (PEC Zwolle, Ajax, Willem II, Roda JC en AZ) de degens.
Luuc Eisenga mocht daarnaast als directeur van sc Heerenveen absoluut niet klagen, aangezien de Friezen qua thuiswedstrijd een keurige plaats in de middenmoot innemen. Lex Immers had wat dat betreft meer recht van spreken, omdat ADO Den Haag met afstand de minste thuiswedstrijden lootte.
Vanwege de gewijzigde opzet van de KNVB Beker doet Feyenoord zaterdag niet mee aan de loting. Voor ADO Den Haag betekent het echter opnieuw een kans om eindelijk weer een thuiswedstrijd te loten.
De lotingballen zijn rond, dus het kan alle kanten op.