Eens of oneens? 'De televisiegelden in de Eredivisie moeten gelijkmatig verdeeld worden.'

In de Eredivisie-loze weken wordt er geen ‘Eredivisie in Cijfers’ gepubliceerd. In plaats daarvan verdedigt een van onze redacteuren een positie over een belangrijk onderwerp binnen de voetbalwereld. Na zijn betoog neemt een andere redacteur de tegenpositie in en valt hij de stelling aan. Net als bij een voetbalwedstrijd is de rol van het publiek groot! Graag ontvangen de redacteuren via de comments steun voor hun posities. Deze week luidt de stelling: De televisiegelden in de Eredivisie moeten gelijkmatig verdeeld worden.

De Verdediger

Laten we beginnen met de feiten. De televisiegelden in de Eredivisie worden verdeeld op basis van een puntensysteem. Dit puntensysteem is gebaseerd op de eindstanden van de afgelopen tien seizoenen. Het meest recente seizoen telt hierbij het zwaarst. Afgelopen seizoen werd volgens de NOS 70,7 miljoen euro verdeeld.
Ondanks dat Feyenoord kampioen werd, kreeg Ajax dankzij het puntensysteem het meeste geld uitgekeerd. Maar liefst 12,95% van de inkomsten gaat naar de koploper in het puntensysteem, wat op ongeveer negen miljoen euro neerkomt. Sparta krijgt als rode lantaarn daarentegen slechts 2.45% van de pot; ongeveer 1,7 miljoen euro. De volledige verdeling staat in Tabel 1.

De onderste vijf teams krijgen samen minder dan het bovenste team, en de eerste vijf teams krijgen meer dan de helft van de totale inkomsten. Deze ongelijkheid wordt door middel van een Lorenz curve weergegeven in Figuur 1.

Een korte uitleg bij Figuur 1: Op de horizontale as staat het cumulatieve aandeel in de competitie. Elk team heeft een even groot aandeel in de competitie (één achttiende). Helemaal links heb je geen teams, en dus 0% van de competitie. Helemaal rechts heb je alle teams en dus 100% van de competitie. In het midden heb je negen teams, en dus 50% van de competitie.
Op de verticale as staat het cumulatieve percentage van de televisiegelden. Logischerwijs krijgen 0% van de teams ook 0% van de inkomsten (punt linksonder), en 100% van de teams 100% van de inkomsten (punt rechtsboven). In tegenstelling tot de horizontale as, heeft niet elk team een even groot aandeel.
De blauwe lijn geeft aan hoe complete gelijkheid van de verdeling van televisiegelden er uit zou zien; elk team heeft een even groot aandeel in de competitie, en elk team krijgt een even groot deel van de pot. De oranje lijn geeft de werkelijke verdeling aan. Hoe verder deze lijn onder de diagonale lijn ligt, hoe ongelijker de verdeling.
Dat de verdeling ook anders kan dan de Eredivisie bewijst onder meer de Premier League. Op basis van de gegevens van de officiële website van de Premier League krijg je een veel meer gelijke verdeling, die in Figuur 2 staat geschetst.

Ook in de andere topcompetities is de verdeling gelijker dan in de Eredivisie. In Tabel 2 staat het percentage van de televisiegelden die de meest verdienende negen of tien teams in de vijf topcompetities opstrijkt. Neem bijvoorbeeld de Bundesliga. Deze competitie bestaat uit achttien teams. De negen teams in deze competitie die de meeste tv-gelden binnen krijgen, ontvangen 63% van de totale pot. Op basis van deze gegevens kunnen we concluderen dat de verdeling in de Eredivisie abnormaal ongelijk is.

Deze ongelijke verdeling heeft verschillende verliezers. De clubs, de KNVB / het Nederlands elftal, de supporters, en de uitzendende partij / partijen. Hieronder zullen alle belanghebbenden besproken worden met een uitleg waarom iedereen baat heeft bij een gelijke verdeling.
De clubs hebben twee doelstellingen. Ze willen de fans tevreden houden en ze willen succesvol zijn op de ranglijst en/of in Europa. Het gelijktrekken van inkomsten helpt bij beide doelstellingen. Verderop zal er ingegaan worden op de tevredenheid van de fans. Eerst zal besproken worden hoe gelijktrekking van de televisiegelden Europees succes zal bevorderen.
Gelijktrekking van de televisiegelden zal er voor zorgen dat op korte termijn het gemiddelde niveau in de Eredivisie toeneemt. Dit komt door een ‘afnemend marginaal nut’ van geld. Hoe rijker je bent als club, hoe minder je aan een extra euro hebt. Als mijn amateurteam jaarlijks een miljoen euro meer te besteden zou hebben, dan zouden wij de komende tien seizoenen elke keer promoveren. Met dat geld kunnen we namelijk op ons niveau op elke positie een veel betere speler neerzetten dan we nu hebben.
Als een team uit de Nederlandse top drie daarentegen jaarlijks een miljoen meer te besteden heeft, dan kunnen ze misschien een marginale verbetering van één selectiespeler bekostigen. Kortom, zwakkere teams in de Eredivisie verbeteren veel meer door een groter aandeel in de televisiegelden dan dat sterkere teams verzwakken.
Door meer teams van een redelijk niveau te hebben, is de Eredivisie interessanter als opleidingscompetitie. Met Charlie Colkett, Fankaty Dabo en tot en met vorig seizoen Lewis Baker krijgt Vitesse, de Nederlandse nummer vijf, spelers op huurbasis die daarvoor in de Engelse League 1 (derde niveau) hebben gespeeld. Een speler als Lewis Baker heeft het prima gedaan, maar als we in Europa mee willen doen, dan zal het niveau omhoog moeten. Dan moet de Eredivisie de stap na het Championship worden, in plaats van de stap na League 1.
De Nederlandse topteams zijn sterker dan de teams in the Championship, maar het niveau van de binnenkomende huurlingen geeft aan dat de inschatting is dat het niveau in de Eredivisie snel afloopt. Hoe ga je ambitieuze spelers die zichzelf willen ontwikkelen overtuigen om in Nederland te voetballen als ze veel wedstrijden tegen zwakke teams spelen? En hoe ga je de internationale topclubs overtuigen om voor veel geld onze spelers te kopen? Bij de transfers van toppers uit de Eredivisie, zoals Davy Klaassen, Davinson Sanchez en Davy Pröpper wordt elke keer opgemerkt ‘hij heeft goed gepresteerd…in de Eredivisie’. Om interessant te zijn voor talenten en om serieus genomen te worden door het buitenland moet het niveau aan de onderkant van de competitie dus omhoog. Gezien het besproken afnemend marginaal nut is dit precies wat een gelijkmatige verdeling zal doen.
Op de korte termijn zullen de topclubs misschien klagen dat ze minder geld gaan ontvangen en daardoor zwakker worden en minder in Europa kunnen presteren. Echter, door meer tegenstand te bieden in de competitie worden de spelers van onze topclubs sneller beter en worden ze hoogstwaarschijnlijk uiteindelijk voor meer geld verkocht.

“Op lange termijn zorgt een gelijkmatige verdeling van de televisiegelden voor een hoger niveau van alle teams.”

PSV en Ajax liggen inmiddels uit Europa, mede omdat hun tegenstanders fouten afstraften die in de Eredivisie nog te corrigeren zijn. Als de topclubs in de competitie meer tegenstand krijgen, verdwijnen dergelijke fouten eerder uit het spel en kunnen ze ook Europees meer uitrichten. Op lange termijn zorgt een gelijkmatige verdeling van de televisiegelden voor een hoger niveau van alle teams.
De KNVB kan hier vervolgens ook de vruchten van plukken. De Eredivisie is nog steeds de plek waar de meeste toekomstige internationals hun eerste stappen zetten. Door het afnemende niveau van de competitie doen de Nederlandse jeugdteams het al enkele jaren relatief slecht. Mede door het bouwen op Eredivisie-spelers doet ook het Nederlands elftal het slecht. Door middel van sterkere tegenstand voor jonge spelers kan het tij voor een deel gekeerd worden.
Door een sterkere onderkant van de competitie zullen jonge Nederlandse spelers meer tegenstand krijgen. Dit zorgt op korte termijn voor een sterker Jong Oranje. Vervolgens zullen de sterkste jeugdspelers uit de Eredivisie vertrekken naar het buitenland. Doordat ze meer hebben moeten knokken in de Eredivisie is deze stap kleiner. Hierdoor kunnen ze makkelijker doorgroeien naar het grote Oranje.
Zoals gezegd hebben clubs twee doelstellingen. Er is al besproken waarom gelijktrekking van de gelden voor Europese verbetering zal zorgen. Echter, ook voor de supporters zou een gelijke verdeling een goede zaak zijn. Fans willen graag doelpunten en aanvallend voetbal zien. Maar ze willen ook kwaliteit en spanning zien, anders zouden amateurwedstrijden veel meer toeschouwers hebben.
Zoals zojuist aangetoond zorgt een eerlijke verdeling van televisiegelden voor een hoger gemiddeld niveau en kleinere verschillen tussen de teams. De fans van de top drie zullen de dominantie van hun clubs zien afnemen, maar de fans van alle andere teams kunnen hierdoor elke wedstrijd naar het stadion in het geloof dat hun team een kans maakt om te winnen. Belangrijker nog; de ‘zwakkere teams’ maken na gelijktrekking kans om te winnen tegen ‘sterkere teams’ door hun eigen kracht, en niet door het falen van de ‘topteams’. Dit zorgt dus voor meer spanning in de wedstrijden.
Deze toegenomen spanning maakt de Eredivisie ook interessanter voor de neutrale toeschouwer. Eenzijdige wedstrijden zijn minder interessant dan wedstrijden met een klein niveauverschil. Als je vooraf al weet wat het resultaat gaat zijn, waarom zou je dan nog kijken?
En deze neutrale toeschouwers zijn van groot belang voor de uitzenders. De die-hard fans zullen wedstrijden kijken ongeacht het niveau-verschil of spanning. Zie het als verkiezingen waarbij de politieke partijen weliswaar proberen om hun achterban tevreden te houden, maar er vooral op uit zijn om de zwevende kiezer binnen te halen.
De neutrale toeschouwer is voor de zenders de zwevende kiezer. Als ze hen een beter product kunnen bieden, zullen de kijkcijfers omhoog gaan, waardoor de waarde van de beelden omhoog gaat, waardoor het televisiegeld toe zal nemen, waardoor de clubs meer geld krijgen, waardoor het niveau verder omhoog gaat, etc.
Het volgende kan geconcludeerd worden. De verdeling van de televisiegelden in de Eredivisie is nu abnormaal ongelijk. Op korte termijn hebben de meeste teams baat bij een gelijke verdeling van de gelden, en op lange termijn zijn alle clubs beter af.
Ook alle andere belanghebbende partijen hebben baat bij een gelijkmatige verdeling. Verzet tegen een gelijke verdeling kan alleen verklaard worden door korte-termijn denken en een gebrek aan lange-termijn visie van de topteams. Maar in het belang van iedereen die het Nederlands voetbal een warm hart toedraagt moet het televisie-geld zo snel mogelijk gelijkmatig verdeeld worden.

De Aanvaller

Om maar direct met de deur in huis te vallen, ik ben het absoluut niet eens met de stelling: De televisiegelden in de Eredivisie moeten gelijkmatig verdeeld worden.
De verdediger geeft aan dat de televisiegelden ongelijk verdeeld worden in de Eredivisie. Een stuk ongelijker dan bijvoorbeeld in Engeland of in de andere grote competities in Europa. Ik vraag me echter af of dit eigenlijk wel zo “ongelijk” is en zal daar hieronder verder op in gaan.
Allereerst ga ik hiervoor terug naar de basis. Clubs ontvangen televisiegelden, omdat hun wedstrijden worden uitgezonden op televisie en hier miljoenen voetbalfans naar kijken. Zoals in onderstaande tabel te zien is, trokken Ajax en Feyenoord in het afgelopen seizoen allebei drie keer zo veel kijkcijfers als FC Groningen.
Zo gek vind ik het dan ook niet dat de Amsterdammers en de Rotterdammers meer verdienen aan televisiegelden dan de Groningers. Stelliger nog, ik zou het hoogst opmerkelijk vinden als FC Groningen evenveel zou verdienen aan televisiegelden als Ajax en Feyenoord.

In de figuur hieronder (Figuur 3) zijn de kijkcijfers toegevoegd aan de verdeling van de televisiegelden net zoals in Figuur 1 is gedaan. Het valt op dat de huidige verdeling van de televisiegelden ongelijker is dan wanneer je de televisiegelden zou verdelen op basis van de kijkcijfers. Echter, de kijkcijfers geven wel eenzelfde soort trend weer als hoe de televisiegelden op dit moment verdeeld worden.
Wat mij betreft mogen de televisiegelden dus best gelijkmatiger verdeeld worden, maar hem helemaal doortrekken naar een gelijke verdeling gaat mij te ver.

Ook benoemt de verdediger een aantal gevolgen voor verschillende partijen wanneer de televisiegelden gelijkmatig verdeeld zouden worden. Bij deze gevolgen gaat de verdediger er van uit dat een gelijke verdeling van de televisiegelden leidt tot een hoger niveau van de Eredivisie.

Ik vraag me echter af of de extra inkomsten substantieel genoeg zijn om daadwerkelijk tot een hoger Eredivisie-niveau te komen. Bovendien denk ik dat internationale topclubs pas overtuigd worden van het niveau van de Eredivisie als de clubs Europees succes boeken. Zo zorgde de prestatie van Ajax in de Europa League afgelopen seizoen er grotendeels voor dat Tottenham Hotspur €40 miljoen over hadden voor Sanchez.
Ik verwacht dat Europees succes een grotere invloed heeft op de waardering van de Eredivisie dan wanneer clubs die normaal gesproken in het rechter rijtje eindigen een iets sterkere selectie hebben door de extra inkomsten uit de televisiegelden.
Concluderend zijn televisiegelden een bron van inkomsten die clubs ontvangen, omdat hun wedstrijden op TV worden uitgezonden. Aangezien er grote verschillen zijn in kijkcijfers tussen clubs is een gelijke verdeling niet gepast. Een verdeling die rekening houdt met de kijkcijfers zou mijn voorkeur hebben. Bovendien heb ik mijn twijfels of de mogelijke gevolgen die de verdediger benoemd met het gelijk verdelen van de televisiegelden, ook daadwerkelijk gevolgen zullen zijn.

Scheidsrechtersbal

In het voorgaande is de stelling De televisiegelden in de Eredivisie moeten gelijkmatig verdeeld worden verdedigd en aangevallen. Graag horen wij nu jullie gedachten hierover. Welke argumenten vinden jullie het meest overtuigend of doorslaggevend? Zijn er belangrijke punten over het hoofd gezien? En natuurlijk, waar ligt volgens jullie nu werkelijk de waarheid? Reageren kan onder aan dit artikel of via Twitter en Facebook. Wij kijken uit naar jullie input.
Dit artikel is een co-productie van Willem van den Brink en Victor Vane.