Kan je beter eerst uit of eerst thuis spelen in een knock-outfase?

Regelmatig popt de discussie weer op: kan je in de knock-outfase van een toernooi beter eerst thuis of uit spelen? Of maakt het eigenlijk niet zoveel uit?

Onderzoek

In het verleden is er al veel onderzoek geweest naar dit fenomeen. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken of beweren, laten al deze onderzoeken eigenlijk één ding zien: er is geen statistisch bewijs dat het eerst uit en dan thuis spelen een voordeel is. Maar is dat ook écht zo?
Eén van de bekendste en beste onderzoeken is die van de Duitse statistici Manuel Eugster, Jan Gertheiss en Sebastian Kaiser. Zij onderzochten in 2010 deze bekende mythe en kwamen met enkele duidelijke conclusies.
Om goed onderzoek te doen, analyseerden zij alle Champions League knock-out duels van 1994/95 tot en met 2009/10. Waarom de Champions League? Waarschijnlijk omdat dit het meest prestigieuze en belangrijkste toernooi is dat ieder seizoen weer wordt gehouden. Uiteindelijk waren er in deze periode 152 knock-out duels, waarin het team dat het tweede duel thuis speelde 85 keer van de gevallen doorging.
85 van de 152 duels dus, dat is 56%. Dit lijkt misschien niet veel, maar op zo’n relatief klein aantal duels is dit blijkbaar toch voldoende om de perceptie van een hoop analisten en journalisten te doen beïnvloeden.
We vergeten echter nog een belangrijke factor…

Kwaliteit van teams

Wat veelal vergeten wordt is het feit dat de opzet van de Champions League van grote invloed is op deze cijfers. De huidige opzet zorgt ervoor dat het team dat groepswinnaar is het tweede duel thuis speelt. De groepswinnaars zijn echter in de meeste gevallen ook de beste teams. Niet alleen omdat zij eerste in hun poule zijn geworden, maar ook gezien de UEFA ranking (maar daar later meer over).
De groepswinnaar, het betere team, speelt dus zijn tweede duel thuis. En dit is van grote invloed op de 56% dat doorgaat. Het betere team zal immers vaker winnen van het iets minder goede team.
Hoe kunnen we dit oplossen? Vrij eenvoudig: we laten de data uit de tweede ronde weg, en kijken naar de kwartfinales. Hierin heb je immers niet meer te maken met het feit dat groepswinnaars sowieso tegen de nummers 2 spelen, maar hoogstwaarschijnlijk het meest tegen andere groepswinnaars (over het algemeen de betere teams).
Kijken we naar deze data, dan blijft er van die 56% iets minder over: dan blijkt zelfs dat 50% van de teams die hun tweede duel thuis spelen uiteindelijk door bekert.
Het onderzoek laat tevens zien dat van de 22 keer een groepswinnaar een andere groepswinnaar treft in de knock-outfase het niks uitmaakt wie er eerst thuis of uit mocht spelen. Sterker nog: zowel het eerst thuisspelende team en uitspelende team, wonnen beide elf keer.

Naar UEFA Ranking

Om een nog beter en eerlijker beeld te krijgen over het al dan niet aanwezige voordeel wanneer je de return in eigen stadion speelt, hebben de onderzoekers ook de UEFA ranking van de teams meegenomen in hun analyse.
Dit betekent dat ze niet puur en alleen naar de poulewinnaar versus de nummer 2 hebben gekeken, maar ook teams vergeleken op basis van hun UEFA Coëfficiënt. En wat blijkt? Als de coëfficiënt nagenoeg gelijk is, is er ook geen statistisch bewijs te vinden dat het spelen van het tweede duel in eigen huis een voordeel zou zijn.

Toch het tweede duel thuis?

Maakt het dan toch helemaal niks uit om eerst thuis of uit te spelen? Dat kan wel natuurlijk. Andere factoren kunnen een rol spelen. Wanneer je het tweede duel thuis speelt en wint, is het voor publiek en spelers leuker om dit te vieren met een vol stadion met de eigen fans.
Misschien kan de UEFA overwegen om de groepswinnaar zelf te laten beslissen: spelen we eerst thuis of uit? Het kan lonen een zware Europese uitwedstrijd in te plannen na een relatief eenvoudige competitiewedstrijd, of misschien juist net andersom.
Op basis van het onderzoek van de Duitse statistici kunnen we in ieder geval concluderen dat het op basis van de statistieken en de kans om door te bekeren, niet uitmaakt of je eerst uit of thuis speelt.