De zomer van 2019 – een stappenplan voor Ajax en Marc Overmars

Voor Ajax lijkt de winterse transferperiode voorlopig een voorbode op de zomer.
De club cashte al voor meer dan 80 miljoen, met name door de recordtransfer van Frenkie de Jong. In de zomer lijkt dit bedrag nog behoorlijk te gaan stijgen. Matthijs De Ligt zal niet meer realistisch te behouden zijn en ook spelers als Ziyech, Onana en Neres zullen uitkijken naar een sportieve of financiële stap omhoog.
De exodus van voetbaltalent die Ajax dit jaar zal gaan meemaken is dus al in volle gang. Maar de financiële reserves van de club lijken nog eens te gaan verdubbelen met transferinkomsten van 150 miljoen euro of meer. De club kan deze zomer dan ook ongekende dingen gaan doen in een van de belangrijkste zomers ooit.
Dit artikel geeft een strategische visie op het aankoopbeleid van Ajax in de komende zomer.
Er wordt niet ingegaan op de tientallen mogelijke spelers die wel of niet zouden kunnen komen, in plaats daarvan doet het een aantal onderbouwde suggesties over het transferbeleid voor het management van Ajax.

1) Verhoog de spelerssalarissen naar 70 miljoen euro

Het salarishuis van Ajax moet met tientallen miljoen euro’s omhoog. Ajax heeft haar salarisbudget in tien jaar amper verhoogd, van 37 miljoen euro in 2008 naar 38 miljoen euro in 2018. Nog altijd is dit het grootste budget in de Eredivisie, maar vergeleken met de Europese subtop loopt de club inmiddels mijlenver achter.

De sportieve gevolgen van dit lage budget zijn alom bekend en ook wetenschappelijk aangetoond Zo toonde Soccernomics jaren geleden al aan dat sportieve prestaties voor 90% te verklaren zijn door de salarissen van spelers, evenals Kuper en wederom Szymanski in Dure spitsen scoren niet.
De kleine stappen die Ajax nu lijkt te maken met hogere salarissen voor o.a. Tadic en Ziyech zijn niet genoeg om het gat enigszins te dichten. Ajax zou haar spelersbudget de komende jaren met 30 miljoen euro moeten verhogen.
Zelfs met een budget van 70 miljoen euro is Ajax nog steeds niet op gelijke hoogte met clubs als Tottenham en Dortmund. Maar de helft van de achterstand zou weggewerkt zijn en het budget zou 3x zo groot worden als dat van PSV.
Natuurlijk is het niet de bedoeling om Veltman opeens drie miljoen euro per jaar te gaan betalen. Ook wordt Lamprou geen betere keeper van een spontane salarisverhoging.
Hogere salarissen leiden tot betere prestaties omdat ze leiden tot betere spelers in de selectie. Het salarishuis zou nog 6-8 extra spelers als Ziyech of Tadic kunnen herbergen.
De financiële voorsprong van Ajax wordt dan ook eindelijk op het veld terug te zien.
Kan Ajax dit betalen?
Operationeel leidt de club op dit moment al een klein verlies, dus theoretisch kan dit budget in een jaar zonder Europees voetbal en transfers leiden tot een verlies van 30 miljoen euro.
Maar als Ajax om het jaar Champions League speelt zou het nog steeds zwarte cijfers schrijven met dit budget.
Een vorig artikel liet daarnaast zien dat Ajax per jaar voor bijna 25 miljoen euro aan eigen talenten verkoopt. Het zou deze winsten ook kunnen herinvesteren in deze salarisverhoging, de strategie waarmee FC Porto al jaren een top 10 club in Europa is.
Als het salarisbudget leidt tot vaker deelnemen aan de Champions League, meer overwinteringen, of nog grotere transfersommen van talenten, dan betaalt het zichzelf meteen terug. Het huidige seizoen is hier een uitstekend voorbeeld van.
De herinneringen aan 2010, toen Ajax door hoge salarissen enorm in de financiële problemen kwam, zijn nog vers. Ook mislukte gokjes van Feyenoord en PSV, die gered moesten worden door de Vrienden van Feyenoord en de Gemeente Eindhoven, hebben bijgedragen aan de calvinistische opvatting van Nederlandse clubs om niet meer uit te geven dan er structureel binnenkomt.
Maar met de huidige reserve van Ajax zou het zelfs met vijf jaar zonder Champions League deelname niet in de problemen komen.
Een verhoging van de salarissen is dus geen onverantwoord gokken. Het is simpelweg de beste investering die Ajax kan doen als het naast financiële ook sportieve winsten wil.

2) Herinvesteer de komende twee jaar 100% van alle transferinkomsten

Zoals in het vorige artikel genoemd is de selectie van Ajax nu zo’n 300 miljoen euro euro waard, veel meer dan PSV en Benfica, de twee clubs die Ajax dit jaar moest verslaan.
Ajax heeft dit jaar dus eindelijk de voordelen van een enorm sterke en gebalanceerde selectie maar een vertrek van een handvol spelers kan de club meteen 5 jaar terug de tijd ingooien.
De club is echter meer voorbereid dan ze ooit geweest is. Het weet al het hele jaar welke spelers er waarschijnlijk weg gaan. Het geld ligt al klaar voor vervangers en het is duidelijker dan ooit dat de club niet gebaat is bij nog meer geld op de bank.
Ajax kan en moet dus revolutionairder durven uit te geven dan ooit tevoren. De club gaf nog nooit meer dan 40 miljoen euro euro uit in een transferzomer. Als het sportieve tussenjaren, waarin het wederom kampioenschappen en Champions Leagues kan mislopen, wil voorkomen dan zal het meer moeten investeren dan het ooit gedaan heeft.
Dat betekent niet wanhopig met de vergaarde miljoen euro’s smijten. Ajax zal slim en geleidelijk moeten handelen als het waarde voor haar geld wil krijgen.
Een voorbeeld van hoe het niet moet is de transfer van Lerin Duarte. Marc Overmars belde in 2013 met Jan Smit van Heracles Almelo om een ‘eerste en laatste bod’ van 1 miljoen euro op Lerin Duarte te doen. Nadat Jan Smit dit lachend van de hand had gedaan, liet Ajax maanden niet van zich horen.
Toen Christian Eriksen laat in Augustus verkocht werd, kwam Ajax wanhopig op 31 Augustus terug bij Heracles om Duarte voor 3.5 miljoen euro over te nemen. Uiteindelijk werd hierdoor slechts een beperkte winst gemaakt maar vooral een groot sportief verlies geleden op deze transfers.
Het management lijkt geleerd te hebben in de afgelopen vijf jaar. Het haalde de beoogde opvolger van De Ligt al binnen in januari en maakte een vertrek van Neres afhankelijk van het halen van een opvolger, een kunstje wat het afkeek van Boca Juniors. Deze tactieken zijn allebei goed voor constantheid in de selectie.
Maar dit is slechts tactiek. De echte vraag is wat de visie van het management voor Ajax is en hoe groot het durft te denken. Als Ajax deze zomer nogmaals een onnodige winst van 80 miljoen euro of meer maakt, dan kan getwijfeld worden of de sportieve doelen voor Ajax echt op één staan.

3) Richt het aankoopbeleid op spelers van 20-30 miljoen euro euro

Als Ajax deze zomer een bedrag van 100 tot 200 miljoen euro moet herinvesteren zullen vier aankopen van vijf miljoen euro onvoldoende zijn. De huidige transfermarkt is behoorlijk efficiënt en de beste spelers kosten al jaren veel meer dan dit soort bedragen, iets wat ook bij Ajax te herkennen is.
Tussen 2011 en 2015 deed Ajax louter goedkope aankopen die vooral een bijrol speelden in een matig elftal. Toen de club langzaam iets meer durfde uit te geven resulteerde dat in iets meer successen (Milik, Sanchez, Tagliafico) maar nog altijd in veel teleurstellingen (Sinkgraven, Guldelj, Cassiera, Wober, Kristensen en Orejuela). Het bleef gokken of dit soort spelers het team echt zouden versterken en vaak genoeg kwam het toch weer op de eigen talenten aan om de kar te trekken.
Toen Ajax meer durfde uit te geven leverde dat structureel betere resultaten op. Spelers die voor 10 tot 20 miljoen euro gekocht werden (Tadic, Blind, Ziyech, Neres) hebben zonder uitzondering de club naar een hoger niveau gebracht.
Dit soort transfers blijken een veel grotere garantie op sportieve prestaties. Ook verkoopt de club sinds de verbeterde Europese prestaties voor nog grotere bedragen, waardoor spelers als Ziyech en Neres nog altijd met ruime winst kunnen weggaan.
Ook als opleidingsclub wil Ajax juist liever grote aankopen dan kleine aankopen doen. In 2009 had Uri Coronel het al bij het juiste einde wat betreft breedteaankopen, ook al is de club er sindsdien nog vaak genoeg van afgeweken.
Te vaak staan kleine aankopen eigen jeugd in de weg of staan ze wissel voor betere eigen talenten, zoals ook dit jaar nog gebeurde met Mazraoui en Orejuela en Kristensen. Juist om ruimte voor eigen opleiding te houden wil Ajax niet teveel aankopen per jaar doen.
Dit alles maakt het noodzakelijk dat Ajax de komende jaren record na record zal gaan moeten verbreken. Transfers van 20-30 miljoen euro zullen een jaarlijkse gewoonte moeten worden.
Natuurlijk is het niet zo dat de club nooit meer een verdediger van 8 miljoen euro mag halen als het een buitenkansje ruikt.
Maar als het deze zomer 80 miljoen euro wil investeren kan het beter drie spelers van 25 miljoen euro halen dan acht spelers van 10 miljoen euro.

4) Richt het aankoopbeleid op spelers in de leeftijd 21-25

De recente aankopen van Tadic en Blind waren sportief waarschijnlijk de juiste keuzes, vanwege de onbalans aan ervaring in de selectie. In de toekomst moet Ajax dit soort aankopen echter vermijden en zich richten op jongere spelers.
Waarom transfers van oudere spelers structureel geen goed idee zijn voor een club als Ajax?
De reden is simpel. Spelers dalen na hun 27ste normaal gesproken hard in hun waarde en Ajax zal de 28-jarige Blind gehaald hebben met de wens om zijn hele 4-jarige contract van hem gebruik te maken.
Natuurlijk kan er altijd iets geks gebeuren, er ging al een gerucht over een gek bod op Tadic uit China kwam, maar gemiddeld gezien is dit het natuurlijke verloop van oudere spelers en gaan ze niet zonder verlies de deur uit.
Als Blind zijn contract uitdient en niet verlengt dan moet zijn transfersom van 20 miljoen euro uitgesmeerd worden over dat contract. Met salaris kost Daley Blind dan ongeveer 7 miljoen euro per jaar. Misschien blijft Blind natuurlijk wel tot zijn 33 of 34ste, maar ook dan kost hij nog steeds zo’n zes miljoen euro per jaar.
Vergelijk dit bedrag met het huidige salarisbudget van 38 miljoen euro en dan wordt al snel duidelijk waarom Ajax dit soort oude aankopen zich niet structureel kan veroorloven.
Als het spelers van topniveau wil blijven halen van 20 miljoen euro of meer dan kan het dit alleen betalen als er een goede kans op winst aanwezig is.
Waarom transfers van te jonge spelers structureel ook geen goed idee zijn? We moeten onderscheid maken tussen twee soorten jeugdaankopen. De 16-jarige aankopen die bedoeld zijn om in de jeugdopleiding in te stromen moet Ajax uiteraard blijven doen, heel Nederland ziet hoe succesvol de club daarin geweest is.
Ajax koopt echter ook regelmatig tieners voor grote bedragen, van wie gehoopt wordt dat ze er gelijk staan om de A-selectie te versterken. Een paar recente voorbeelden van transfers boven de 5 miljoen euro zijn Sinkgraven (19), Cassiera (19), Neres (19), Wober (19), en Bandé (19).
Natuurlijk zijn er genoeg voorbeelden van jonge spelers die volledig slagen bij Ajax, zoals recentelijk de iets oudere Sanchez (20). Het probleem is echter dat deze spelers vaak een aanpassingsperiode nodig hebben, een terugval of een ongelofelijk onvoorspelbare ontwikkeling.
Weinig supporters zagen de gigantische aftakeling van toptalent Viktor Fischer aankomen. Toen Ajax in 2008 zijn grootste gok ooit deed groeide Miralem Sulejmani uit tot het meest iconische voorbeeld van hoe een jong toptalent kan falen.
Bij de meeste clubs is dit geen probleem.
Ervaren spelers in de selectie kunnen de wisselvalligheid van deze talenten opvangen. Maar Ajax is een opleidingsclub die jaarlijks al meerdere 18-jarige toptalenten aanlevert. Hierdoor leidt het jonge aankoopbeleid onvermijdelijk tot een ongebalanceerde selectie.
De gemiddelde leeftijd van 22 jaar in de Europa League finale tegen Manchester United werd slim gebruikt als positieve PR, maar was eigenlijk een symptoom van dit probleem.
Ajax lijkt desondanks nog altijd te geloven in dit model. Zo wou het deze maand nog Neres vervangen door Lainez (18) voor 15 miljoen euro. De winst op Neres was aantrekkelijk, maar veel supporters maakten zich terecht zorgen over de terugval die dit op korte termijn zou veroorzaken.
Kortom, Ajax geeft haar meeste geld uit aan de allerjongste talenten en heeft recentelijk bijna 40 miljoen aan oude spelers uitgegeven om de balans te herstellen. Als handel- en opleidingsclub lijkt het transferbeleid van Ajax een erg onlogische strategie. Om dit verder te begrijpen kunnen we kijken naar hoe de concurrentie van Ajax dit aanpakt.
Allereerst de Europese topclubs. Deze clubs hebben geen afhankelijkheid van winsten op transfers en kunnen dus volledig optimaliseren op sportieve prestaties. Ze hebben veeleisende supporters en kunnen zich weinig sportieve terugval veroorloven.
Hierdoor geven deze clubs het grootste deel van hun geld uit aan spelers in de leeftijd van 24-27 jaar. Dit zijn spelers die jarenlang hun niveau bewezen hebben maar nog jong genoeg zijn om lang op datzelfde niveau te kunnen blijven.
In de 25 grootste transfers aller tijden is de gemiddelde leeftijd 25 jaar en was Mbappé (19) de enige tiener waarvoor een uitzondering gemaakt werd.

Deze vergelijking met topclubs is natuurlijk niet helemaal eerlijk en vooral bedoeld om het sportieve probleem van tieneraankopen te illustreren. Maar ook vergelijkbare clubs als FC Porto en PSV hebben een volkomen andere strategie dan Ajax.

Porto gaf geen enkele keer meer dan 5 miljoen euro uit aan een ‘tienertransfer’ in de laatste 5 jaar, Ajax deed dit zes keer.
De gemiddelde leeftijd van grote aankopen ligt bij FC Porto dan ook twee jaar hoger. De club lijkt een uitgekiend patroon te volgen waarbij het of jeugdaankopen voor een paar miljoen euro doet, of gearriveerde spelers voor een hoger bedrag.
PSV koopt gemiddeld even oud in als Ajax, maar dit komt alleen door de transfers van Blind en Tadic. Met de grote uitzondering van Romero gaf PSV alleen geld uit aan spelers tussen de 20 en 25 jaar.
Het patroon bij PSV en FC Porto is ongeveer hetzelfde, alleen doet FC Porto alles net iets ouder. Allicht is dat de luxe van of de noodzaak voor het presteren op een hoger Europees niveau. Maar de clubs focussen zich allebei voornamelijk op 22-25 jarigen, waar Ajax deze categorie veelal links laat liggen.
Misschien is in deze situatie Ajax juist het genie en worden jonge talenten ondergewaardeerd op de internationale transfermarkt. Maar waarschijnlijk doet Ajax er goed aan om voor deze zomer zich nog eens achter de oren te krabben en naar de concurrentie te kijken.
En waarschijnlijk zou de club beter op zoek kunnen gaan naar de volgende Ziyech dan naar de volgende Lainez.

5) Koop geen spelers van PSV en Feyenoord

Er hangt bij veel supporters het idee dat Ajax zo sterk is dat het spelers van PSV en Feyenoord zou kunnen halen en ook Marc Overmars weigerde recentelijk deze tactiek uit te sluiten. Ajax propagandeert de laatste tijd meer en meer over haar visies voor de toekomst en ‘het FC Bayern van Nederland’ is daarbij een veelgehoord doel.
Dat dit past bij het kopen van spelers van concurrenten is echter een enorme denkfout. Bayern kon profiteren van een zwakte van Dortmund. Lewandowski werd transfervrij opgepikt en Mario Götze had een clausule waardoor hij voor een gedateerd en te laag bedrag weg kon. Dit waren unieke kansen om een concurrent te beroven van een topspeler voor een spotprijsje die niet vaak voor komen.
Het enige soortgelijke verhaal hiervan binnen Nederland is nota bene het meest pijnlijke verhaal voor Marc Overmars. Ajax wilde in 2014 Kenneth Vermeer na jaren dienst een goedkope en vriendschappelijke exit gunnen voor één miljoen euro euro. Toen Marc Overmars dit op papier zette vergat hij er echter bij te zetten dat dit niet zou gelden voor concurrenten in Nederland. De volgende dag was Feyenoord aan de haal gegaan met de keeper van Ajax, voor misschien 20% van zijn marktwaarde.
PSV en Feyenoord hebben op dit moment niet zulke zwaktes en staan er financieel sterk voor. Zij zullen alleen aan Ajax verkopen als dat voor hen een excellente deal betekent. Ajax zou voor een Lozano misschien wel 10 miljoen euro meer moeten bieden dan elke buitenlandse club wil doen voordat PSV het überhaupt overweegt.
Het zal even heerlijk voelen voor Ajax’s supporters om een concurrent te kunnen dwarsbomen, maar op de lange termijn zal het een helpende hand blijken wanneer het de miljoenen euro’s ‘Ajax premium’ weer herinvesteert. Ajax kan dus beter het Nederlandse herenakkoord van de top drie respecteren en de concurrent niet verder in het zadel helpen.

De zomer van de waarheid

Zelfs als Marc Overmars het helemaal eens is met de strategie in dit artikel ligt er nog steeds genoeg werk op hem te wachten. Een paar criteria leiden niet automatisch tot drie duidelijke transfers, daar zit nog een enorm moeilijk proces tussen. Voor de meeste van ons is het niet voor te stellen hoe dit wereldje er van dag tot dag uitziet.
Het wereldje is bovendien oneerlijk en ondankbaar. Geeft een scout je de nieuwe Sanchez of schiet je spits er opeens 25 in en je wordt verafgood. De geluksfactor is enorm in het voetbal, waar managers, ‘voetbalkenners’ en supporters zich allen schuldig maken aan opportunisme.
Er zijn weinig sectoren waar managers beoordeeld worden op een paar uitschieters of flaters waar ze niet direct zelf voor verantwoordelijk waren.
Dat is precies de reden waarom dit artikel zich niet op losse transfers richtte, maar op de strategische elementen achter een transferbeleid.
De komende zomer zal heel veel zeggen over hoe de visie van Ajax verschilt of overeenkomt met dit artikel en of er überhaupt een lange termijn strategie is.
Wordt er weer een winst binnen geharkt van 60 miljoen euro? Wordt de 32-jarige Jan Vertonghen voor 20 miljoen euro teruggehaald of komt er een bod van 50 miljoen euro op Lozano?
Het is i.i.g. te hopen dat de beoordeling van Ajax’ management na deze zomer niet zal gaan over het laatste spectaculair doelpunt of over een ongelukkige nederlaag, maar over welke visie de club tentoon spreidde en hoe het deze uitvoerde.
Daarmee zou Ajax en het hele Nederlandse voetbal enorm geholpen zijn.