Vrouwelijk voetbaltalent verloren door geboortedatum

‘Ik heb tot en met mijn 19e gemengd voetbal gespeeld. Hierdoor heb ik het Nederlands vrouwenelftal gehaald. Wil je de top halen en aan de top blijven, dan moet je altijd de maximale weerstand krijgen in trainingen en wedstrijden.’ Daphne Koster, speelster Nederlands vrouwenelftal en geboren in het eerste kwartaal is voorstander van gemengd voetbal. Door met jongens te voetballen heeft zij meer mogelijkheden gehad om haar talent te ontwikkelen. Mogelijkheden die niet ieder meisje heeft, want niet ieder meisjes is, net zoals Koster, geboren in de eerste maanden van het jaar.

Het geboortemaandeffect

Iemand die kort na de jaarwisseling is geboren heeft meer kans om het professionele voetbal te halen dan iemand die met Kerst is geboren. Dit heet het geboortemaandeffect. Omdat teams worden ingedeeld op leeftijd met als peildatum 1 januari, wordt een speler geboren op 1 januari als even oud beschouwd als een speler die op 31 december is geboren.
Dit is natuurlijk niet waar, omdat de ene speler twaalf maanden ouder is dan de andere speler en daardoor vaak fysiek en mentaal wat verder is dan zijn of haar teamgenoot (Barnsley and Thompson, 1988). Binnen de jeugdelftallen kunnen deze twaalf maanden bepalend zijn voor de verdere ontwikkeling van een speler.
In het mannenvoetbal is het geboortemaandeffect duidelijk aanwezig. In de eredivisie is 32 procent van de spelers geboren in de eerste drie maanden van het jaar en slechts achttien procent komt uit het laatste kwartaal van het jaar. In de Nederlandse jeugdopleidingen is dit effect zelfs nog groter; zo’n 41 procent van de jongens is geboren in januari, februari of maart. Een hoop talent gaat verloren door de peildatum van 1 januari.

Vrouwenvoetbal

Maar maakt een meisje wel een eerlijke kans om de nieuwe Marta te worden? Wanneer we kijken naar de selecte van de Oranje Leeuwinnen, die nu op het WK in Canada spelen, zou je denken van wel.

De leeftijden van het Nederlandse vrouwenelftal zijn vrij gelijkmatig verdeeld en in elk kwartaal is tussen de 20 en 25 procent van de selectie geboren. Maar voetbal is een contactsport en fysieke voorsprong – voornamelijk in de jeugd – zou bij een speelster in haar voordeel moeten werken.

Op basis van positie lijkt het geboortemaandeffect lichtelijk aanwezig binnen de selectie van Oranje. De grotere en sterkere speelsters spelen vaak achterin. De doelvrouwen en verdedigers zijn gemiddeld gezien in de eerste helft van het jaar geboren terwijl de meer aanvallend ingestelde speelsters wat later zijn geboren. Maar de selectie van het Nederlands elftal bestaat uit slechts 24 dames en daarom is het wijselijk om verder te kijken.

De BeNe League

In de BeNe League speelden zeven Nederlandse vrouwenteams en zes Belgische. In totaal speelden 264 vrouwen in deze competitie.

De geboortedatums van de speelsters in de BeNe League tonen meer ongelijkheden dan de selectie van de Oranje-heldinnen. In Nederland en België is het geboortemaandeffect duidelijk aanwezig binnen het vrouwenvoetbal. In de eerste drie maanden van het jaar zijn procentueel gezien meer vrouwen geboren dan in de latere stadia van het jaar. Bij de Belgische clubs is bijna tweederde van de vrouwen geboren in de eerste zes maanden van het jaar.
Opvallend is dat er in Nederland meer speelsters in het derde kwartaal zijn geboren dan in het tweede kwartaal. Aan dit verschil zijn met name PEC Zwolle en SC Heerenveen schuldig. Bij beide clubs zijn er in het derde kwartaal de meeste vrouwen geboren, respectievelijk 39 procent en 44 procent. In Zwolle en Heerenveen heerst het geboortemaandeffect dus niet in het professionele vrouwenvoetbal.

“In Zwolle en Heerenveen heerst het geboortemaandeffect dus niet in het professionele vrouwenvoetbal.”

Eerder zagen we al dat het geboortemaandeffect binnen het mannenvoetbal minder aanwezig was in de jeugdopleidingen van FC Groningen en SC Heerenveen, mede omdat deze clubs een kleinere talentenvijver hebben om uit te vissen. Er zijn namelijk minder amateurclubs in het noorden van het land dan in de rest van Nederland. Mogelijk beïnvloedt dit ook het vrouwenvoetbal in Friesland en Overijssel. Alhoewel het opvallend hoge percentage speelsters bij PEC en Heerenveen dat geboren is in het derde kwartaal waarschijnlijk ook het gevolg is van een kleine steekproefomvang; zestien vrouwen in de selectie van PEC en achttien bij Heerenveen.
In vergelijking met de mannen is er weinig verschil tussen beide seksen. Het aantal professionals die geboren zijn in het eerste kwartaal van het jaar is veel groter dan het aantal wat geboren is oktober, november of december. Het vrouwenvoetbal kent dezelfde problemen als de mannentak van de sport en hierdoor gaat er een hoop talent verloren. De dames die later zijn geboren maken veel minder kans op een professionele carrière binnen het voetbal.

Het vrouwenvoetbal kent dezelfde problemen als het mannenvoetbal en hierdoor gaat er een hoop talent verloren. Het beleid van zowel de Nederlandse als Belgische bond draagt bij aan dit effect. In beide landen is het voor meisjes onder respectievelijk achttien en negentien jaar mogelijk om in een jongenscompetitie te spelen. Een belangrijk voordeel aan gemengd jeugdvoetbal is dat talentvolle meisjes zich op het juiste niveau kunnen ontwikkelen. Echter, is dit met name in het voordeel van de speelsters die kort na de jaarwisseling zijn geboren. Fysiek verder ontwikkelde meisjes worden vaak door trainers gezien als de betere voetbalsters (Helsen et al., 2012). Door dit beleid wordt het verschil in ontwikkeling van talent binnen het damesvoetbal des te groter.

Conclusie

Op het eerste oog lijkt de vrouwentak van het voetbal weinig last te hebben van het geboortemaandeffect. Maar het Nederlands dameselftal is niet representatief voor de Belgisch-Nederlandse competitie. In de BeNe League is dit effect hetzelfde als in de Eredivisie en hierdoor gaat ook in het vrouwenvoetbal veel talent verloren. De KNVB probeert ontwikkeling te stimuleren door meisjes mee te laten spelen in de jongenscompetitie. Deze maatregel zorgt echter voor een grotere ongelijkheid onder ‘leeftijdsgenoten’. Voetbal neemt toe in populariteit en om het maximale uit deze groei te halen, zou de KNVB misschien eens moeten denken aan een oplossing voor het geboortemaandeffect.