Voor Jens Toornstra was 2016 een topjaar. Ondanks het moeilijke begin, waarin zijn speelminuten kelderden gedurende de dramatische reeks van Feyenoord, is hij uitgegroeid tot één van de meest gewaardeerde krachten in het team van Giovanni van Bronckhorst. Met doelpunten, assists, het dragen van de aanvoerdersband en een nieuwe oproep voor het Nederlands elftal als gevolg.
Na een persoonlijk sterk jaar bij FC Utrecht werd Jens Toornstra in 2014 door Feyenoord aangetrokken en door Fred Rutten gebombardeerd als ‘valse’ rechtsbuiten. Een rol die de oorspronkelijke middenvelder goed oppakte vanwege zijn dynamiek en tactisch inzicht, maar ook een rol die hij tot dit seizoen aan toe krijgt toebedeeld en wat zijn invloed op het spel van Feyenoord heeft. Zijn multifunctionaliteit geeft Feyenoord extra opties, maar beperkt ook regelmatig de potentie die dit elftal zou kunnen halen, met Toornstra als aanvallende middenvelder en een andere invulling van het middenveld. Dit neemt echter niet weg dat Jens Toornstra het afgelopen jaar is uitgegroeid tot een topspeler in de Eredivisie en een belangrijk onderdeel is van dit Feyenoord.
De speler
Jens Toornstra wordt zelden een sierlijke passeerbeweging of ander hoogstandje toegeschreven waar kinderen fan van worden. Hij komt in het seizoen 2016/2017 vooralsnog niet in de buurt van het aantal gecreëerde kansen van Hakim Ziyech (1,86 per negentig minuten tegen 4,0) of bij het aantal dribbels van Amin Younes (0,60 om 3,58). Zelfs binnen de selectie van Feyenoord zijn er teamgenoten die per wedstrijd betere cijfers kunnen overleggen. Toornstra laat zich meer kenmerken door zijn degelijkheid, door een functionele techniek en het vermogen om in dienst van een ploeg te spelen.
Hij vult zijn rol op de rechterflank in naar wens van Van Bronckhorst, maar weet deze ook los te laten om ruimte te creëren voor Rick Karsdorp of Dirk Kuyt. Door naast dit tactisch vernuft ook regelmatig scorend op te treden (5) en ook als aangever zijn medespelers te bedienen (7, meeste van de Eredivisie) groeit hij steeds sneller uit tot een van de gewaardeerde krachten in Rotterdam.
Het huidige Feyenoord waarin Jens Toornstra speelt, speelt op papier in een klassieke 1-4-3-3 formatie. Hierin fungeert hij voornamelijk als ‘valse’ flankspeler met naast zich een beweeglijke spits en een inverted winger. Hier worden drie middenvelders en twee hoog spelende backs aan toegevoegd die zich allen comfortabel voelen in het aanvallende aspect. Zij dragen allen bij aan een opeenstapeling van kansen waarbij veel spelers zich voorin melden, waarbij het feit dat elke beoogde basisspeler (op de keeper na) al een keer heeft gescoord tekenend is.
In deze tactiek ligt voor Toornstra zowel als valse flankspeler en als (aanvallende) middenvelder een rol weggelegd. Door de veelzijdigheid van zijn spel en zijn vermogen in dienst van anderen te spelen kan Feyenoord op meerdere manieren profiteren zijn spel.
Toornstra als ‘valse’ flankspeler
Jens Toornstra begon gedurende de eerste seizoenshelft, ingegeven door blessures van Eljero Elia en Steven Berghuis, regelmatig als links- of rechtsbuiten. Giovanni van Bronckhorst, en eerder Fred Rutten, stelt de oorspronkelijke middenvelder hierop vanwege zijn vermogen ‘het spel te lezen’ en naast het benutten van zijn eigen kwaliteiten, ook andere beter te laten renderen. Dit doet hij door afhankelijk van de situatie, weg te drijven van zijn positie, of als het juist wordt gevraagd, aan de zijlijn te blijven om ruimte in de as te creëren voor zijn medespelers.
Het wegtrekken van zijn positie had in de wedstrijd tegen Ajax geen daadkrachtig resultaat, maar had wel zijn effect op het spel tegen de Amsterdammers. In de opbouw op eigen helft, waarbij Ajax via de spits en buitenspeler druk gaf op de centrale verdedigers en vooruit wilde doordekken, trekt Toornstra zich afwisselend van de situatie weg van de linksbuiten positie (en staat in dit geval zelfs lager dan de linksback en controlerende middenvelder) om de bal te halen.
In de huidige situatie heeft dat als gevolg dat Joël Veltman tot op de andere helft blijft door verdedigen, maar niet volledig doorgaat en in een niemandsland terecht komt. De ontstane ruimte voor Toornstra zijn een teken voor Hakim Ziyech om vanuit zijn directe tegenstander door te stappen voordat de linksbuiten vanuit het middenveld het spel kan voortzetten. Vanwege de man meer situatie in de opbouw ontstaat er ruimte voor de rechtsback Karsdorp en de bij Ziyech weggelopen El Ahmadi.
Hiernaast heeft het doordekken van Veltman voor ruimte gezorgd in zijn rug waar in dit geval Dirk Kuyt was ingedoken. Door de as te bespelen en de bal alleen slechts één keer te kaatsen wordt een groot deel van de Amsterdamse verdedigingslinie bespeeld. Een situatie die Toornstra ook bij een aanval rond de zestien van de tegenstander weet te creëren door de flank los te laten en daarmee de mogelijkheid te bieden voor zijn medespeler om de voorzet te geven. In het geval op het voorbeeld hierboven is dat om de aanval te versterken om de achterstand te repareren, maar wordt ook effectief gebruikt om de combinatie aan te gaan en de as aan te vallen met een (voor)assist of doelpoging.
Wat deze speelstijl zo doeltreffend maakt, is het afwisselpatroon tussen het naar binnen komen en aan de zijlijn blijven. Vanuit deze speelstijl heeft Feyenoord, en Toornstra persoonlijk door 12 keer direct betrokken te zijn geweest bij een goal, het tegenstanders moeilijk gemaakt om zich in te stellen op de aanvallen.
Naar binnen komen als flankspeler, en optreden als een extra middenvelder, is een wapenfeit maar juist aan de zijlijn te blijven geeft medespelers in de as meer ruimte voor loopacties. In het geval op het voorbeeld neemt Toornstra deel aan het spel door de bal aan te nemen en uiteindelijk te scoren. Maar ook door zonder direct betrokken te zijn zorgt een uitstappende verdediger voor ruimte voor een opkomende back, de aanvallende middenvelder of de spits. Toornstra geeft Feyenoord als buitenspeler een extra dimensie in het spel wat ze als ploeg heel gevaarlijk maakt.
Toornstra als aanvallende middenvelder
Met Toornstra als buitenspeler heeft Feyenoord in de eerste seizoenshelft een aantal spectaculaire overwinningen weten te boeken, met name die tegen PSV en Manchester United. In de laatste uitwedstrijd voor de winterstop, bij AZ, was Toornstra als aanvallende middenvelder onderdeel van een ontketend Feyenoord dat er uiteindelijk ‘slechts’ vier maakte.
Ook in de rol van aanvallende middenvelder speelt Toornstra met hetzelfde tactisch inzicht om zo te bewegen dat hij ruimte creëert voor zichzelf of anderen, waar spelers als Berghuis (naar binnen komen), Vilhena en El Ahmadi (bijsluiten in de aanval voor een schot of pass) van kunnen profiteren.
Jens Toornstra geeft als aanvallende middenvelder zijn trainer een extra optie. In tegenstelling tot andere uitwedstrijden koos Van Bronckhorst er in Alkmaar voor om agressief vooruit te verdedigen en de tegenstander geen ruimte te geven om op te bouwen.
“Een van de grootste valkuilen van dit Feyenoord is het verdedigen van zones en omgaan met ruimte in de rug.”
In wedstrijden waar Toornstra bij Feyenoord als buitenspeler eerder dit seizoen verder vooruit moest spelen leverde dit in de omschakeling regelmatig problemen op. Ploegen als Excelsior, FC Utrecht en Ajax wisten verdedigingsfouten bloot te leggen en de doorgaans zekere achterhoede van Feyenoord te passeren. Spelers als Tonny Vilhena en Rick Karsdorp blijken vaak nog naïef in het verdedigen van zones en kwetsbaar met ruimte in de rug. Vaak kan Karim El Ahmadi in combinatie met de centrale verdedigers dit gevaar tenietdoen, maar het is een van de grootste valkuilen binnen dit team. Om kansen op deze manier te voorkomen, moest Feyenoord nog te vaak te diep ingezakt spelen.
Waar Excelsior uiteindelijk op basis van kwaliteit relatief eenvoudig werd verslagen, werd in de wedstrijden tegen Ajax en FC Utrecht overgegaan op een tactiek die gelijk was aan de speelwijze waarmee Feyenoord in Alkmaar AZ declasseerde. In deze speelwijze vervalt de rol van Toornstra op de flank en wordt er overgegaan op een tactiek met twee ‘echte’ buitenspelers. Waar dit voorheen nog weleens betekende dat hij zijn plek verloor, ging dit tegen AZ ten koste van Dirk Kuyt.
Het resultaat was vanaf de eerste minuut al zichtbaar. Met Toornstra in het elftal stond er als aanvallende middenvelder iemand met bijna drie keer zoveel onderscheppingen als Kuyt (1,22 per negentig minuten tegenover 0,45) en op de flanken twee spelers die sneller dan Toornstra ruimtes kunnen dichtlopen. Waar Feyenoord eerst nog dieper ingezakt speelde om de zones niet te groot te laten worden, lukte ze het nu om met Toornstra en twee fel vooruit verdedigende buitenspelers om de tegenstander de wil op te leggen. Dit resulteerde in een stortvloed aan kansen, zoals ze dat ook in de slotfase hadden gedaan tegen NEC, FC Utrecht, en mindere mate, Ajax.
Cruciale rol
De rol die Jens Toornstra in dit elftal speelt, is voor de speelwijze die Van Bronckhorst ambieert bijna cruciaal te noemen. Hij blijkt dit seizoen, meer dan voorgaande seizoenen, een speler die de trainer moeilijk kan passeren. Als dynamische buitenspeler heeft hij onmiskenbaar een grote invloed op zijn teamgenoten gezien zijn betrokkenheid bij een groot aantal doelpunten.
Het effect dat Jens Toornstra als aanvallende middenvelder echter heeft is misschien nog wel groter. Zijn kwaliteiten vanuit de as kunnen meer gecombineerd worden met een betere positionering in het verdedigen, waar bijvoorbeeld Tonny Vilhena in de wedstrijd tegen AZ van profiteerde. Feyenoord zou dan met Toornstra in de as tussen Jorgensen en El Ahmadi een speler hebben die zowel offensief als defensief beslissend is en ook nog eens een heel team sterker kan maken.
Noot: Data in dit artikel is afkomstig van Opta en verzameld via Whoscored. Gebruikte wedstrijdbeelden zijn opgezocht via FOX, puur informatief bedoeld en hebben geen commerciële insteek.
Nog geen reacties
Geef je mening Cancel